Page 15 - KDK AZERBAYCAN RAPORU

Azerbaycan-Ermenistan Savaşında Ermenistan Silahlı
14 Kuvvetleri Tarafından Gerçekleştirilen İnsan Hakları İhllallerine İlişkin Rapor

3. Yukarı (Dağlık) Karabağ Sorunu

Karabağ, Azerbaycan’ın Kura ve Aras ırmakları arasında; Ermenistan’daki Gökçe
Gölü’nün (Sevan) doğusunda bulunan, yaklaşık 18.000 km büyüklüğünde bir
2
bölge olup, Yukarı Karabağ ise bölgenin yukarı kesimlerini kapsayan yaklaşık
4.388 km ’lik dağlık alandır. Küçük Kafkas Dağları’nda küçük izole bir bölge
2
olan Yukarı (Dağlık) Karabağ’ın statüsüne ilişkin 1988 yılından günümüze devam
eden anlaşmazlık, sonunda Ermenistan ve Azerbaycan arasında şiddet ve savaşa
sebebiyet vermiştir.

Yukarı Karabağ’ın tarihi geçmişi çok uzun olup, çok sayıda medeniyete ev sahipliği
yapmıştır. Bölgeye önce Hristiyan Albanlar egemen olmuş olmakla birlikte
sonradan egemenlik Araplara, Moğollara, Türk soylu olan Safavi devri İran’a
ve Türklere geçmiştir. Kara-Bağ ismi de Türkçe ve Farsçadan gelmektedir. XI.
yüzyıldan itibaren bölgeye Selçuk Türkleri egemen olmuş; XV-XVI. yüzyıllarda
ise diğer Türkmen beylerinin yönetimine girmiştir. Türkmen beyleri aralarında
Gence, Revan, Şeki, Bakü, Kuba, Derbent, Nahçıvan ve Karabağ’ın da bulunduğu
Hanlıklar kurmuşlardır. 1747 yılında kurulan Karabağ Hanlığının başkentliğini
Şuşa yapmıştır. Saldırılar sonucunda tüm Hanlıklar Rus Çarlığının eline geçmiş;
Karadağ Hanlığı da 1805 yılında Rus egemenliğine girmiştir. Daha sonra Rusların
sırasıyla İran ve Osmanlı İmparatorluğuyla yapılan anlaşmalar ile Ermenilerin Rus
topraklarına göç hakkı tanınmış ve yaklaşık 130.000 Ermeni, İran ve Osmanlı
topraklarından bugünkü Ermenistan sınırlarına ve Karabağ’a göç etmiştir. I.
Dünya Savaşında da çok sayıda Ermeni Rus topraklarına göç etmiştir.

Ermeniler, Nahçıvan, Yukarı Karabağ ve Zangezur bölgelerinin kendilerine
bağlanması konusunda ısrarcı olmuş; Sovyet Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan’la
1920 yılında imzaladığı anlaşma ile Zangezur’u, Ermenistan’a bağlamış ancak
Ermenistan’ın diğer taleplerini kabul etmemiştir. Ermenistan, Yukarı Karabağ’ı da
almaya yönelik gayretini devam ettirmiştir. Josef Stalin döneminde 1921 yılında
1
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) tarafından Yukarı Karabağ’ın
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlanmasına karar verilmiş olup,
Yukarı Karabağ 1923 yılında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlı

1 Azer C., Yukarı Karabağ Sorunu ve Minsk Grubu, Ermeni Arastırrmaları, 2013, Sayı 44