Page 135 - cumhurbaskanligi-sisteminde-idarenin-denetimi-calistay-raporu-ombudsmanlik

CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİNDE İDARENİN DENETİMİ

gelişme dikkat çekicidir. Önce sembolik yetkilere mediği görülmüştür. 1983’ten günümüze kadar
sahip olan Cumhurbaşkanının 1982 Anayasa- geçen 33 yılda 21 hükümet kurulmuş, bu hükü-
sında yetkilerinin çok önemli derecede arttırıldı- metlerin ortalama ömrü yaklaşık birbuçuk yıl
ğı görülmektedir. 1961 ve 1982 anayasalarının sürmüştür. Ülkemizdeki siyasi hayatın istikrara
Cumhurbaşkanının görev ve yetkileriyle ilgili kavuşturulması ve tartışmasız istikrar üreten bir
maddelerinin karşılaştırılması, izaha çalışılan hu- sistemin benimsenmesinin önemi açıktır.
susu açıkça ortaya koymaktadır. 1980’lerin so-
nunda bürokratik kökenli Cumhurbaşkanı yerine Bu bakımdan, milletin sadece yasama organını
demokratik siyasetten gelen bir Cumhurbaşkanı- seçtiği, yürütme organının yasama organı içinden
nın seçilmesi, vesayetçi tasarımı bozmuştur. 2007 çıktığı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi dengele-
yılında cumhurbaşkanının parlamentoda seçtiril- rinin hükümet kurma ve hükümet düşürmede
memesi sonrasında yapılan anayasa değişikliği ile etkili olduğu bir sistem yerine; yasamanın ve yü-
Cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından se- rütmenin ayrı ayrı ve doğrudan millet tarafından
çilmesi esası benimsenmiştir. 1961’den günümü- seçildiği bir sistemin benimsenmesinin ülkemizin
ze· uzanan çizgide, parlamentonun seçtiği sembo- şartları ve ihtiyaçlarına daha uygun olduğu anla-
lik yetkileri olan “bürokrat” cumhurbaşkanından, şılmıştır. Seçim ve sistem bizatihi istikrar üret-
milletin doğrudan seçtiği geniş yetkileri bulunan melidir; istikrarı konjonktürün dalgalanmalarına
“siyasetçi” cumhurbaşkanı profiline geçiş yaşan- bırakmak doğru değildir.
mıştır. Hükümet sistemini bütüncül bir yaklaşım- Bu anayasa değişikliği ile öngörülen hükümet sis-
la ele almayı engelleyen sosyal ve siyasi şartlar ve teminin kurgulanırken, Cumhurbaşkanlığı ve par-
gelişmeler, sonuçta bir sistem karmaşasına yol lamento seçimlerinin eş zamanlı olarak yapılması
açmıştır. Sistemin işleyişinde sorunlar doğurması ve sistemde bir tıkanmanın ortaya çıkması halin-
kaçınılmaz de parlamento ve başkanlık seçimlerinin birlikte
yenilenmesine imkân verilmektedir. Anayasa de-
olan bu karmaşanın aşılması hükümet sistemin-
de esaslı bir anayasa değişikliği zaruretini ortaya ğişikliği teklifiyle sunulan model, Türkiye’nin sis-
çıkartmıştır. tem tecrübesi ve dünya hükümet sistemi pratik-
leri gözetilerek geliştirilmiş rasyonel bir modeldir.
Devlet ve siyasal tarihimiz göstermiştir ki, yü-
rürlükteki anayasaların tercih ettiği hükümet
sistemleri, beklenen kamusal faydayı istenen dü-
zeyde sağlayamamış, istikrarsızlıkların, krizlerin
ve vesayetlerin önünde mutlak bir güvence oluş-
turamamıştır. Özellikle 1982 Anayasası, saf par-
lamenter sistem yerine, Cumhurbaşkanı ve güçlü
yürütme ekseninde konumlanan bir yapı özelliği
göstermektedir.

Özü itibarıyla 1961’de oluşturulan mevcut hükü-
met sisteminin Türkiye’de bir türlü istikrar ürete-

ÇALIŞTAY RAPORU 2017 133