Page 56 - Türkiye'deki Suriyeliler - Özel Rapor

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

Cumhuriyet döneminde Ülkemize yönelik ilk büyük göç hareketi Yunanistan ile yapılan
nüfus mübadelesidir. 1923 yılı Ocak ayında imzalanmış olan nüfus mübadelesine
ilişkin Sözleşme kapsamında gerçekleşen bu zorunlu göç, Türk topraklarında yaşayan
“Türk vatandaşı Rum Ortodoksları” ve Yunan topraklarında yasayan “Yunan vatandaşı
30
Müslümanları” kapsamaktaydı. Bu Sözleşme gereğince Ülkemize gelen mübadillerin
iskânı öncelikle 1920’li yıllarda çıkartılan Göçmen Yerleştirme Yönetmeliği hükümlerine
göre yürütülmüştür. 1923 yılında yoğunluğu artan mübadele işlemlerinin sonucunda
31
ise Mübadele İmar ve İskân Vekâleti kurulmuştur. Yunanistan ile yapılan mübadele
kapsamında Ülkemize gelen mübadillerin sayısı çeşitli kaynaklara göre 350.000 32
33
ile 456.720 kişi arasında değişmektedir. Bu zorunlu nüfus değişimi kapsamında
Ülkemize gelenlerin iskânı 1949 yılına kadar devam etmiş olsa da, mübadele esnasında
ve sonrasında Ülkemize yönelik nüfus hareketleri sadece bununla sınırlı kalmamış,
artarak devam etmiştir.

İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde Bulgaristan’daki yeni rejimin kısıtlayıcı politikaları
nedeniyle Bulgaristan’dan Ülkemize yönelik sınırlı oranda da olsa bir göç hareketi
yaşanmıştır. Bu çerçevede 1947 yılında 1.763, 1948 yılında 1514 ve 1949 yılında 1.670
34
kişi serbest göçmen olarak Türkiye’ye gelmiştir. Ancak Bulgar makamlarının 1949
yılının Eylül ayından itibaren tutumunu sertleştirmesi sonucunda Bulgaristan’dan
Ülkemize göç edenlerin sayısı artmıştır. Bu kapsamda Ülkemize gelen göçmenlerin
sayısı 1951 Ocak ayı itibariyle önce 55 bine, 1951 yılı Şubat ayı ortalarında ise 86 bine
ulaşmıştır. 1951 yılı Nisan ayı itibariyle ise Bulgaristan’dan Türkiye’ye giren göçmen
sayısının 101 bini bulduğu ifade edilmektedir. 35

30 Bu nüfus mübadelesine neden olan koşullar ve yaşanan tartışmalar için lütfen bkz. Ali Fuat CEBESOY,
“Siyasi Hatıralar”, II. Kısım, Doğan Kardeş Yayınları, İstanbul, 1960, s. 61.
31 Mustafa HATİPLER, “Selanik’ten Edirne’ye İnsan Ziyanlığı: Gözyaşı, Hicran ve Büyük Mübadele”,
Assos Yayınları, İstanbul, 2003 ve Renee HİRSCHON, “Ege’yi Geçerken-1923 Türk-Yunan Zorunlu Nüfus
Mübadelesi”, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005.
32 Mübadillerin sayısı ve iskânı ile ilgili detaylı bilgi için lütfen bkz. Yücel BOZDAĞLIOĞLU, “Türk-Yunan
Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi S.3, 2014, s. 9-32; ayrıca bkz. Hüseyin
C. KAYAM, “Lozan Barış Antlaşmasına Göre Türk- Yunan Nüfus Mübadelesi ve Konunun TBMM’de
Görüşülmesi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.9, S.27, 1993 ve Yıldırım AĞANOĞLU, “Osmanlı’dan
Cumhuriyet’e Balkanların Makûs Talihi Göç”, Kum Saati Yayınları, İstanbul, 2001.
33 Cem BEHAR, “Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’nin Nüfusu (1500-1927)”, T.C. Başbakanlık
Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1996, s.63.
34 Ulvi ÖZGÜR, “1950-1951 Yıllarında Bulgaristan Türkleri’nin Türkiye’ye Göçleri”, İstanbul Üniversitesi
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, s. 23.
35 Bilal ŞİMŞİR, “Bulgaristan Türkleri Üzerine Araştırmalar ve Belgeler: Büyük Göçün Sona Ermesi (1950
– 1951)”, Türk Kültürü Dergisi S.275, 1986 ve Ulvi ÖZGÜR, “1950-1951 Yıllarında Bulgaristan Türkleri’nin
Türkiye’ye Göçleri”, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, İstanbul, s.61.

56 TÜRKİYE’DEKİ SURİYELİLER ÖZEL RAPORU