Page 54 - Türkiye'deki Suriyeliler - Özel Rapor

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

ÜLKEMİZE YÖNELİK GÖÇ HAREKETLERİ

Anadolu toprakları tarih boyunca kitlesel insani hareketliliğin en yoğun olarak yaşandığı
bölgelerden birisi olmuştur. Bizatihi büyük bir göç dalgası olan Türklerin Orta Asya’dan
Anadolu topraklarına yönelişi 1071’de yeni bir aşamaya gelmiş ve Anadolu, böylelikle
Türklerin de yurdu haline gelmiştir. Anadolu topraklarına yönelik kitlesel göçler ise
sonuncusunu Suriyeliler ile yaşadığımız gibi günümüze kadar devam etmiştir. 26

Topraklarımıza yönelik göç hareketlerini iki döneme ayırarak incelemek mümkündür:
I. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi

Osmanlı İmparatorluğu’na yönelik ilk büyük göç hareketinin 1492 yılında İspanya’yı
terk eden 200 bin Yahudi’nin yaklaşık yarısının İmparatorluk topraklarına yerleştirilmesi
olduğu söylenebilir.
Kuruluş ve genişleme dönemlerinde İmparatorluk, Rumeli’de fethedilen topraklara
Anadolu’dan Türk toplulukları naklederek, yeni yerleşim birimleri kurmayı hedefleyen
bir iskân siyaseti izlemiştir. Bununla birlikte, 17’nci yüzyıl sonlarındaki ve sonrasındaki
toprak kayıpları nedeniyle göç hareketleri Anadolu’ya ve İmparatorluğun elindeki
Rumeli topraklarına yönelmiştir. Bu kapsamda ilk büyük göç hareketi Küçük Kaynarca
Anlaşması’nı müteakiben 1785–1788 yılları arasında gerçekleşmiştir. 19’uncu yüzyıl
başlarına kadar devam ettiği belirtilen bu göç hareketi neticesinde, Kırım’daki ve
Osmanlı idaresinden çıkan Güneydoğu Avrupa’daki yurtlarını terk eden 500 bin kişinin
Anadolu ve Rumeli’deki Osmanlı topraklarına göç ettiği tahmin edilmektedir. 27

Bu göç hareketleri içerisinde önemli bir yeri de 1821 yılında Mora Rumlarının isyanı
sonrasında yaşanan göç hareketi tutmaktadır. Yine 19’uncu yüzyıl içerisinde, 1848
devrim hareketlerinde Polonya ve Macaristan’da yenilgiye uğrayan devrim taraftarlarının
Avusturya Macaristan İmparatorluğu ve Rus ordularının baskılarından kurtulmak
için Osmanlı topraklarına sığındıkları, 1856 Kırım Savaşı sonrasında ve 1859 yılında

26 Kolektif yazarlı bir çalışma olan “Türkiye’nin Göç Tarihi: 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler” kitabı
(Bilgi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2015) Türkiye’ye yönelik farklı göç hareketlerini ele almaktadır.
27 Halil İNALCIK, “The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600”, Phonix, London, 2000; Kemal
KARPAT, “Osmanlı Modernleşmesi: Toplum Kurumsal Değişim ve Nüfus”, Timaş Y., İstanbul, 2014; B. KALE,
“Transforming an Empire: Ottoman Empire’s Immigration and Settlement Policies in the 19th and Early
20th Centuries”, Middle Eastern Studies, 20104a, Vol. 50 (2): 252-271; F. AHMAD, “Modern Türkiye’nin
Oluşumu”, İstanbul: Kaynak Yayınları, 2015; S. SHAW, “History of the Ottoman Empire and Modern Turkey”,
Vol. I. Cambridge: Cambridge University Press, 1997.

54 TÜRKİYE’DEKİ SURİYELİLER ÖZEL RAPORU