Page 37 - 2017-yıllık-rapor-SON-PDF

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

İskandinav ülkeleri olmak üzere, dünya üzerinde pek çok ülke Ombudsmanlık
Kurumunu tesis etmiştir. Özünde, kaynağını Türk-İslam devlet yönetimi
geleneğinden alan ve Osmanlı Devletinde Kadıu-l Kudat adını almış olan bu
sistem, idarenin eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını, ihtiyaca özgü
denetim teknikleri kullanarak “hukuksallık” ve “yerindelik” ilkeleri uyarınca,
iyi yönetim ilkeleri ışığında birey namına denetlemektedir. Denetlemek ve
incelemek kavramları öncelikle yargı, iç denetim, teftiş gibi mekanizmaları
ile özdeşleştirilmektedir. Ancak, Ombudsmanın yaptığı inceleme, yargı,
iç denetim veya teftiş gibi denetim mekanizmalarına bir alternatif değil,
onları tamamlayacak niteliktedir. Bilindiği üzere, yargı denetiminde hukuka
uygunluk esastır. Yargıda kullanılacak araçlar, izlenecek yöntemler katı
kurallara tabidir. Ombudsman incelemesinde ise, yalnızca hukuka değil,
hakkaniyete ve iyi yönetim ilkelerine uygunluk incelemesinin yapılması
da esastır. İç denetim ve teftiş gibi mekanizmalar ise, idareyi geriye dönük
ve içeriden incelemektedir. Ombudsmanlık ise, İdarenin asli görevi olarak
bireylere sundukları hizmetlerin, tam olarak nasıl yerine getirilebileceğini
irdelemektedir. Dolayısıyla, Ombudsmanlığı, mevcut denetim sistemlerini
tamamlayan, daha kapsamlı, hızlı ve etkin bir şekilde idareyi birey adına yargı
dışında inceleyen, ancak idareye de bağlı olmayan, idarenin daha iyi hizmet
sunması amacıyla dışarıdan, tarafsız ve nesnel geri bildirim sunan bir inceleme
sistemi olarak tanımlamak mümkündür.

Bu itibarla, bireyin Devletle ilişkisine yeni bir boyut getiren Ombudsmanlık,
arkasında parlamento desteği bulunduğu, incelemesini parlamento adına yaptığı
için siyasal denetime; uyuşmazlıkları hukuk çerçevesinde çözdüğü için yargısal
denetime; geriye dönük uyuşmazlıklara ileriye yönelik çözüm üretebilmesiyle
idari denetime; incelemelerinin sonucunu parlamentoya bildirmesi ve
kamuoyuna açıklamasıyla kamuoyu denetimine; yaptığı denetimde uluslararası
anlaşmaları da göz önünde bulundurduğu ve uluslararası organlarca izlendiği
için uluslararası denetime benzeyen öğeleri bünyesinde toplanmış özgün bir
yapıdır.

İnceleme ve araştırmalarda bulunmakla birlikte, uzlaşma, ara buluculuk
gibi esnek araçlarla daha hızlı ve etkin bir çözüm oluşturma pratiği,
Ombudsmanlığın özünü teşkil etmektedir. Bu noktada, idare ve birey, hiçbir
bürokratik işleme gerek kalmadan bir kamu hakemi arabuluculuğunda diyaloğa
geçebilmekte, hakkın haklı olana teslim edilmesi ivedilikle sağlanmaktadır.

2017 YILLIK RAPOR 37