Page 165 - 2019 Yıllık Rapor web

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

Kurumumuz tavsiye kararlarında şikâyet konusu uyuşmazlığı değerlendirirken hukuka
uygunluk denetiminin yanı sıra hakkaniyete uygunluk denetimi de yapmakta, idarenin
işlem, eylem, tutum ve davranışlarını iyi yönetim ilkeleri açısından da değerlendirmekte
ve gerekli görülmesi halinde mevzuat değişikliği önerisi de sunmaktadır. Aşağıda
yer verilen başlıklarda bu hususlar ayrı ayrı değerlendirilerek konuya ilişkin tavsiye
kararlarından örnekler sunulmuştur.
7.2.1 HAKKANİYETE UYGUNLUK DENETİMİ

Anayasanın 125 inci maddesinin birinci fıkrasında, “İdarenin her türlü eylem ve
işlemlerine karşı yargı yolu açıktır” hükmüne yer verilmiştir. Bu temel esas, idari
mekanizmanın faaliyetlerinin yargı mercileri tarafından değerlendirilmesinin önünü
açmaktadır. Özellikle hukuk devleti olmanın gereği konumundaki bu durum, temel
hak ve hürriyetlerin idareye karşı korunmasında önemli bir güvence konumundadır.
Ancak yargı mercilerinin yapacağı denetim, bahse konu Anayasa hükmünün dördüncü
fıkrasında, sadece hukuka uygunluk denetimiyle sınırlanmış bulunmaktadır. Hatta yargı
yetkisinin yerindelik denetimi şeklinde kullanılamayacağı hususu da aynı düzenlemede
açıkça belirtilmiştir. Yani yargı mercileri, idari işlem ve eylemlerin denetimini yaparken
idarenin yerine geçmek suretiyle karar veremeyecektir.

Yargı denetiminin hukuka uygunlukla sınırlı tutulmuş olması, idarenin yaptığı işlem
ve eylemlerin bazı açılardan değerlendirilmesini kısıtlamaktadır. Oysaki idare, Anayasa,
kanun ve alt düzenleyici mevzuata uygun faaliyette bulunma yükümlülüğünde olmakla
birlikte, tesis ettiği işlemler, icra ettiği eylemler ve takındığı tutum-davranışlarla hukuka
uygunluk denetimini aşan bir alana da sirayet edebilmektedir. Ayrıca hukuki olduğu
yönünde tereddüt olmayan birçok idari faaliyetin, adil olmadığı yönünde kamuoyunda
kimi yaklaşımların tezahür edebildiği de bilinmektedir. Bu bakımdan, idarenin
çalışmalarının tam manasıyla kontrol edilebilmesi için farklı yöntemlerin hayata
geçirilmesi önem taşımaktadır.
İşte bu noktada, Kanun koyucu, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununda
sadece hukuka uygunluk değil, hakkaniyete uygunluk yönünden de idarenin denetleneceğini
düzenleyerek Kamu Denetçiliği Kurumu özelinde hem bir görev vermiş hem de idari
alanın denetlenmesinde yeni bir yaklaşımı ortaya koymuştur. Hakkaniyet denetimi,
kanuna veya mevzuata uygunluk anlayışından uzaklaşan, özellikle hukukun genel
ilkelerinden esinlenerek adaletli bir çözümü hedeflemektedir. Söz konusu denetimin
gerçekleştirilmesiyle, idarenin iş ve işlemlerinde somutlaşan haksız uygulamaların,
hakkaniyet gereğince yeniden değerlendirilmesi ve ileriye dönük adil düzenlemelerin
yapılması sağlanmaktadır.
Kamu Denetçiliği Kurumuna verilen bu işlevin, yönetmelik, yönerge, sirküler vb.
alt düzenleyici işlemler marifetiyle faaliyetlerini sürdüren idari teşkilatın katı ve
değişmez nitelikteki bakış açısını değiştirici bir yönü de bulunmaktadır. Bir taraftan
idarenin evrensel normları iş ve işlemlerinde gözetmesinin önü açılırken, diğer taraftan

164 2019 YILLIK RAPOR