Page 14 - Ön kapak-merged (1)

İyi Yönetim İlkeleri Rehberi

9. yüzyılda Horasan Valisi olan Tahir b. Hüseyin’in kaleme aldığı “Nasihatname”
türündeki eser de daha sonra kaleme alınan iyi yönetim alanında birçok esere
kaynaklık etmiştir.

Bu iki öncü eserin tam metnine İbn Haldun, Mukaddime isimli eserinde yer
vermiştir. Hem Mukaddimenin, hem söz konusu eserlerin müstakil çevirilerini
ilk olarak yapan Osmanlı bilginleri olmuştur. Batılı doğu bilimciler tarafından da
değerleri anlaşılan söz konusu eserler 19. yüzyılda Batı dillerine de çevrilmiş ve
büyük takdir görmüştür.

Selçuklu Veziri Nizamülmülk nasihatleri içeren eseri Siyasetname’de, daha etkin
bir yönetim anlayışı için devleti idare eden kamu görevlilerinin hangi vasıflara
sahip olması gerektiği, bunların yapmış olduğu işlemlerin kontrolü ve denetimi gibi
önemli birçok hususta da bilgiler vermiştir. Siyasetname, vergi memurları, üst düzey
yöneticiler, ikta sahiplerinin halka muamelesinin tetkiki, kadı, emniyet müdürü ve
belediye başkanlarının işlerinin kontrolü ve soruşturulması gibi birçok konuda devleti
idare edenlerin denetim ve kontrolüne ilişkin örnekler barındırmaktadır.

Siyasetname ’de devlet adamlarının; adil, bilgili, akıllı, işleri ehline veren,
sorumluluk ve tevazu sahibi, yönetilenlere yakın, uyanık, dikkatli, cömert, zulme yer
vermeyen, aceleci olmayan, düşünerek karar veren ve kontrolü elden bırakmayan
kişiler olmaları öğütlenmiş; bilhassa, adalet kavramına vurgu yapılmıştır.
Siyasetname’de dönemin ombudsmanlık kurumu olan Divan-ı Mezalimin
işleyişine yönelik önerilere de yer verilmiştir. Selçuklularda, hükümdarın haftanın
2 günü halkın şikâyetlerini dinlediği, bu şikâyetlerin hükümdar adına ülkeyi
yönetenlerin uygulamalarına yani günümüz tabiriyle idarenin uygulamalarına
karşı olduğu, hatta bir kanun veya nizam aleyhine de şikâyette bulunulabildiği,
bunun sonucunda hükümlerin süratle verildiği mekanizma etkin bir şekilde
işlemiştir. Görüldüğü üzere ombudsmanlık müessesinin var oluş felsefesi,
çalışma anlayışı ve gayesi bu tarihlerden itibaren belirginleşmeye başlamış ve
işlerlik kazanmıştır.
Mevlana’nın Mesnevisi ile Sadi Şirazi’nin Bostan ve Gülistan adlı eserleri,
dönemin yönetici ve kamu görevlileri için adalet ilkesine riayet, adaletsizlikten
kaçınma ile iyi yönetim konularında kılavuz eserler olmuşlardır.

Söz konusu eserlerde kamu görevlilerine yapılan tavsiyeler günümüzde de iyi
yönetimin temeli kabul edilen objektif tavsiyelerdir. Bu tavsiyelere göre kamu
görevlilerinin;

13