Page 22 - kdk-2017-2021-stratejik-plan

22 T.C. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

3 DURUM ANALİZİ

3.1. TARİHİ GELİŞİM

3.1.1 Dünyada Kamu Denetçiliği

Bugün ombudsmanlık kurumunun kökeninin Osmanlı Devletine hatta Büyük Selçuklu
Devletine kadar uzandığı kabul görmekte; Kadı-ul Kudat, Divan-ı Hümayun, Divan-ı

Mezalim, Kazasker, Kadı, Muhtesip gibi kurul ve görevlilerin halkın yakınmalarını
dinledikleri ve padişah adına sorunları çözüme kavuşturdukları bilinmektedir.

İsveç Kralı 12. Charles 1709 yılında Poltava Savaşı sonucu Ruslara yenilince Osmanlı
Devletine sığınmış ve bu süre zarfında bahsi geçen kurumları gözlemlemiş ve 1713
yılında kendi yokluğunda ülkesindeki sorunlarla ilgilenmesi, kamu personelini

denetlemesi ve gerektiğinde personel hakkında işlem yapması için bir Ombudsman
görevlendirmiştir. Kral 12. Charles ülkesine geri döndüğünde bu sistemin iyi
işlediğini gördüğünde geçici olarak kurulan kurum kalıcı hale gelmiştir.

1809 yılında İsveç Anayasasına giren kurum uzunca bir süre İsveç topraklarından
dışarıya çıkamamıştır. 1919 yılında ise Finlandiya’da anayasa değişikliği sonrasında

benzer bir kurum oluşturulmuştur.

İkinci Dünya Savaşından sonra büyüyen kamu yönetimi karşısında bireyin haklarının
korunması ihtiyacına binaen hukuk devleti ve demokrasi kavramlarının öneminin
artması neticesinde “kişilerin hak ve özgürlüklerinin savunulması” ve “vatandaşların
kötü yönetime karşı korunması” amacıyla sırasıyla Norveç, Danimarka, Batı Almanya,

Yeni Zelanda ve İngiltere gibi ülkelerde de ombudsmanlık kurumları kurulmuştur.
Günümüzde dünyada 140’a yakın ülkede ombudsmanlık kurumu mevcuttur. Ayrıca
Avrupa Birliği nezdinde “Avrupa Birliği Ombudsmanlığı” kurulmuştur.

İsveç dilinde bu yapıya “Ombudsmanlık” denildiği için Avrupa’ya bu isimle
yayılmıştır. Ombudsman, İsveç dilinde aracı kişi anlamına gelmekte; genellikle

delege, avukat, vekil veya bir diğer kişi veya kişiler tarafından o kişi veya kişiler
adına hareket etmeye ve onların haklarını korumaya yetkili kılınmış kimseyi ifade
etmek için kullanılmaktadır. Ombudsmanın Türkçe karşılığı olarak; arabulucu,
kamu hakemi, kamu denetçisi, medeni hakların savunucusu, parlamento komiseri

gibi tanımlamalar kullanılmakla beraber kanun koyucu kamu denetçisi kavramını
benimsemiştir.

STRATEJİK PLAN 2017-2021 ANKARA, 2016