Page 46 - web ombudsman bülten nisan 2019 V12

Ombudsman BÜLTEN DOSYA / KDK’NIN 6. YILI

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

YAŞINDA

6. Yılını kutlayan Ombudsmanlığın Dünü - Bugünü - Yarını

Ombudsmanlığın Dünü: Divan-ı yi uygulaması için görevlendirir.. Buna Om-
Mezalimden Ombudsmanlığa budsman denir. 1714’te durum normalleşince
İsveç’e dönen Kral bakar ki yolsuzluk, rüşvet
Vatandaşla idare önlenmiş ve işler yoluna girmiştir. Daha son-
arasındaki sorun- ra 1809’da bu sistemi anayasaya koyar. İkinci
lara çözüm bulmak Dünya Savaşı’ndan sonra da Ombudsmanlık
amacıyla kurulan
Kamu Denetçiliği bütün Avrupa’da yaygınlaşır (Cezar ve Ser-
Kurumu veya dün- toğlu, 1957: 377, 378; Şanal ve Güçlü, 2007:
yada bilinen adıy- 380-383).
la Ombudsmanlık
Divanı Hümayun’uda Padişah Şikayetleri Dinlerken
Kurumu ilk kez
İsveç’te kurulmuş
İsveç Kralı XII. Şarl (Demirbaş Şarl) olmasına rağmen
günümüzde başta
Avrupa Ülkeleri olmak üzere 190’a yakın ülke-
de faaliyette bulunmaktadır.

Ombudsmanlık sistemi ilk defa dünyada İsveç
Kralı XII. Şarl (Demirbaş Şarl) tarafından uy-
gulanmıştır. Demirbaş Şarl ülkesindeki yöne-
ticileri denetleme adına ilk ombudsmanı 1713 Türkiye’de ise Ombudsmanlıkla ilgili ilk ça-
yılında görevlendirmiştir. Demirbaş Şarl’ın lışmalar 1970’li yıllarda olmuştur. Türkiye’de
ombudsmanlık sistemini Osmanlılardan esin- Ombudsmanlık Kurumunun oluşturulmasına
lenip ülkesinde uyguladığına dair birçok görüş yönelik ilk somut öneri 1978’yılında Prof. Dr.
ileri sürülmektedir. 1709 yılında İsveç Kralı 12. Cem Eroğlu tarafından “Cumhurbaşkanına
Demirbaş Şarl, Ruslarla savaşır ve bu savaş- bağlı Türk Ombudsman Modeli” şeklinde or-
ta Ruslara yenilir. Bunun üzerine Osmanlılara taya konulmuştur. Bu teklif 1982 Anayasası-
sığınır. Bu sırada Krala İsveç’ten gelen ha- nın hazırlık aşamasında benimsenmiş ancak
berlerde ülkede yolsuzlukların, rüşvet arttığı, Anayasa Komisyonunca kabul edilmemiştir
memurların halka zulüm ettiği yer alır. Ruslar- (Eroğlu, 1978: 56). Gerekçeli Anayasa Öneri-
dan korktuğu için İsveç’e gidemeyen Kral bu sinin 114/a maddesi; “Bütün yönetsel işlemler-
sırada Osmanlı’nın sistemini inceler. Kazasker- de gerekçe gösterilmesi ve bu işlemlere karsı
lik kurumu, Ahilik teşkilatı, Dar’ül Adl, Divan-ı başvuru yollarının belirtilmesi zorunluluğunu,
Mezalim (Haksızlıklar Divanı) ve Divanı Hüma- yasa ile aksi öngörülmemişse yönetimin elin-
yun’u araştırır ve farklı bir sistemle karşılaşır. deki bilgi ve belgelerin halka açık olduğunu,
Osmanlı’nın sistemini kendine göre uyarlar ve hak arama özgürlüğünü sınırlayacak nitelikte
bir emirname yayınlar. Bunu ülkesine gönde- gizlilik konulamayacağını” belirttikten sonra,
rir. Oradan güvendiği birine de bu emirname- 114/b maddesi ile “Kamu Denetçileri Kurulu-

44 NİSAN, 2019