Page 104 - KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

B. HAKKANİYETE UYGUNLUK DENETİMİ
Demokratik toplumun temel taşı niteliğinde olan, yönetenlerin kamu erkini kullanmaktan doğan
yetkilerinin, bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin korunması adına hukuk kurallarıyla
sınırlanması olarak tanımlanabilen hukuk devleti ilkesi, idarenin eylem ve işlemlerinin yargı
denetimine tabi olmasını gerektirmektedir.

İdarenin eylem ve işlemleri, ülkemizce de benimsenen erkler ayrılığının kabul edildiği Kara
Avrupası Hukuk sistemlerinde olduğu gibi bu konuda uzmanlaşmış bağımsız ve tarafsız idare
mahkemeleri aracılığıyla denetlenmektedir. Mahkemelerce gerçekleştiren denetimin en belirgin
özelliği idarenin eylem ve işlemlerin denetiminin hukuka uygunluk denetimi ile sınırlı olmasıdır.
Nitekim bu husus, gerek İdari Yargılama Usulü Kanununun 2 nci maddesinin ikinci fıkrasında
gerekse de Anayasanın 125 inci maddesinin dördüncü fıkrasında, idari yargı yetkisinin, idari eylem
ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olduğu, idari mahkemelerin, yerindelik
denetimi yapamayacağı, yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak
yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya idarenin takdir yetkisini
kaldıracak biçimde yargı kararı verilemeyeceği şeklinde ifade edilmektedir.

Adaletin yerine getirilmesi kimi durumlarda yeterli olmamakta, bireyce adaletin yerine getirildiği
hissinin oluşması da en az adaletin yerine getirilmesi kadar önem arz etmektedir. Bu kapsamda,
idare mahkemelerince, gerçekleştirilen hukuka uygunluk denetimi kimi durumlarda bireylerin
adalet duygusunu tatmin edici sonuçlar vermeyebilmektedir. İşte bu noktada, hukuk kurallarının
somut olay adaletinin gerçekleşmesini sağlayacak şekilde yorumlamak olarak tanımlanabilecek
hakkaniyete uygunluk denetimi ülkemizde 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ile
Kurumumuza verilmiştir. Bu çerçevede, Kurumumuza ulaşan şikâyetler yalnız hukuka uygunluk
değil, aynı zamanda hakkaniyete uygunluk yönünden de incelemeye tabi tutulmakta ve bu açıdan
bakıldığından Kurumumuz Türkiye’de hakkaniyet denetimi yapan tek kurum olma özelliğini
taşımaktadır.

Kelime anlamı olarak hakkaniyet, Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük’te, “Hak ve adalete
uygunluk, doğruluk, nasfet” olarak, bir başka sözlükte ise “hakka riayet etme” olarak tanımlanmakta
olup çoğu zaman bu tanımlarda geçen karşılıklarla birlikte kullanılmaktadır. Hızla değişen, gelişen
ve dönüşen modern dünyada, kamu yönetiminin bu hızı takip edemediği ve gerek bireylerin hak ve
özgürlüklerinin korunması noktasında ve gerekse de hak arama özgürlüğü kapsamında adalete
erişimleri konusunda yetersiz kaldığı görülmektedir. Bunun yanında, mevzuatların çeşitliliği ve
çokluğu kamu yönetiminde söz konusu mevzuatların tam olarak uygulanmasını zorlaştırmakta ve
kamu idarelerinin mevzuatı harfiyen yerine getirme zorunluluğu da kişiler ve kamu idareleri
arasındaki uyuşmazlıkları belirgin hale getirebilmektedir. Bu noktalarda “hakkaniyet”, hızla değişen
dünyada bireyin ihtiyaçlarının karşılanması noktasında tamamlayıcı bir unsur olarak ortaya
çıkmaktadır. Zira hızla değişen dünyada, mevzuatın da aynı hızla güncellenmesi gerekirken yasa
koyucunun aynı hızla söz konusu değişim doğrultusunda hareket etmesini beklemek gerçekten uzak
bir yaklaşım olacaktır. Dolayısıyla, kamu yönetiminde acil olarak hayata geçirilmesi gereken
reformlara ilişkin eksikliklerin Kamu Denetçiliği Kurumunca gerçekleştirilen hakkaniyet denetimi
doğrultusunda giderilebileceği sonucu ortaya çıkmaktadır.

2018 6 AYLIK FAALİYET RAPORU
103