Page 59 - geri itme ozel raporu son

“Pushback” of Human Rights / Ege Denizi’ndeki Geri İtmeler ve Boğulan İnsan Hakları Özel Raporu

Polonya ve Macaristan’da yenilgiye uğrayan devrim taraftarlarının Avusturya Macaristan İmparatorlu-
ğu ve Rus ordularının baskılarından kurtulmak için Osmanlı topraklarına sığınması; 1856 Kırım Savaşı
sonrasında ve 1859 yılında Rusya’nın zorlamasıyla sayıları 600 bin ila 1 milyon arasında değişen Kafkas
göçmeninin Osmanlı topraklarına gelmesi ; 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi es-
15
nasında ve sonrasında yaşanan göç hareketinde 1 milyonu aşkın kişinin Osmanlı İmparatorluğu’nun
elinde kalan bölgelere sığınması; 20. yüzyılın başında ve Birinci Dünya Savaşı öncesinde Trablusgarp,
Bingazi ve İtalya’nın işgal ettiği Oniki Adalardan gelen göçmen hareketi; 1923 yılı Ocak ayında imza-
lanmış olan nüfus mübadelesine ilişkin sözleşme kapsamında Türk topraklarında yaşayan “Türk vatan-
daşı Rum Ortodoksları” ve Yunan topraklarında yasayan “Yunan vatandaşı Müslümanları” mübadelesi
kapsamında çeşitli kaynaklara göre 350.000 ile 456.720 arasında kişinin topraklarımıza gelişi; İkin-
16
18
17
ci Dünya Savaşı sonrası dönemde, Bulgaristan’daki yeni rejimin kısıtlayıcı politikaları nedeniyle 1947
yılında 1763, 1948 yılında 1514 ve 1949 yılında 1670 kişinin serbest göçmen olarak Türkiye’ye gelme-
si , akabinde bu sayının Ocak 1951 itibariyle önce 55 bine, Şubat 1951 ortalarında 86 bine ulaşması,
19
Nisan 1951 itibariyle ise 101 bine ulaşması; Yugoslavya’dan 1950 yılına kadar 14.494 kişinin göçü;
20
21
Türkiye Cumhuriyeti ile Bulgaristan arasında 22 Mart 1968 günü imzalanan Anlaşma sonrasında, 8
Ekim 1968 gününden 1968 yılı sonuna kadar 120 bin Türk göçmenin gelişi; 1989 yılında dönemin
22
Bulgaristan yönetiminin Türk kökenli Bulgar vatandaşlarını Türkiye’ye göç etmeye zorlaması üzerine
1989 ve 1990 yılları arasında 64.295 aileye mensup 226.863, 1990’dan 1995 yılına kadar ise aralıklı
olarak 27.224 aileye mensup 73.957 Türk kökenli Bulgar vatandaşının gelişi ; Afganistan’ın Sovyetler
23
Birliği tarafından işgali sonrasında 1982 yılında 1.006 aileden oluşan 4.163 kişinin iskânlı göçmen ola-

15 Bu rakam bazı kaynaklarda iki milyona kadar çıkabilmektedir. Örneğin, Kemal KARPAT 1859‐1879 yılları arasında 2.000.000 Kafkasyalı-
nın Osmanlı İmparatorluğuna sığındığı ve bunlardan 1.500.000 kadarının iskân edilebildiğini ifade etmektedir. Bkz. Karpat, Kemal H.
, “Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler”, Çev. Bahar Tırnakçı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010, s. 170.
16 Bu nüfus mübadelesine neden olan koşullar ve yaşanan tartışmalar için bkz. Cebesoy, Ali Fuat, “Siyasi Hatıralar”, II. Kısım, Doğan Kar-
deş Yayınları, İstanbul, 1960, s. 61.
17 Mübadillerin sayısı ve iskânı ile ilgili detaylı bilgi için bkz. Bozdağlıoğlu, Yücel “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları”, Türkiye
Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 18, S.3, 2014,, s. 9-32; ayrıca bkz. Kayam, H. Cevahir, “Lozan Barış Antlaşmasına Göre Türk- Yunan Nüfus
Mübadelesi ve Konunun TBMM’de Görüşülmesi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.9, S.27, 1993 ve Ağanoğlu, Yıldırım, “Osman-
lı’dan Cumhuriyet’e Balkanların Makûs Talihi Göç”, Kum Saati Yayınları, İstanbul, 2001.
18 Behar, Cem “Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’nin Nüfusu (1500-1927)”, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara,
1996, s.63.
19 Özgür, Ulvi, “1950-1951 Yıllarında Bulgaristan Türkleri’nin Türkiye’ye Göçleri”, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ens-
titüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, s. 23.
20 Şimşir, Bilal N., “Bulgaristan Türkleri Üzerine Araştırmalar ve Belgeler: Büyük Göçün Sona Ermesi (1950 – 1951)”, Türk Kültürü Dergisi,
S.275, 1986 ve Özgür, a.g.e. , s.61.
21 Bkz. “Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Hizmet Uygulamaları Genel Envanteri”, Ankara,1996’den aktaran Doğanay, Filiz “Türkiye’ye
Göçmen Olarak Gelenlerin Yerleşimi”, Toplum ve Göç, II. Sosyoloji Kongresi Bildirileri, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası Ankara, 2009,
s.8.
22 Arafat, Mohammad, “Bulgaristan’daki Türk Azınlığın Türkiye’ye Göçü”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.1 S. 1, 2000, s.36.
23 Doğanay, Filiz, “Türkiye’ye Göçmen Olarak Gelenlerin Yerleşimi”, Toplum ve Göç, II. Sosyoloji Kongresi Bildirileri, Devlet İstatistik Ensti-
tüsü Matbaası, Ankara, 2009, s.6-7.

57