Page 56 - geri itme ozel raporu son

“Pushback” of Human Rights / Ege Denizi’ndeki Geri İtmeler ve Boğulan İnsan Hakları Özel Raporu

Bir devletin yabancılara ülkesinde sığınma hakkı tanıması, o devletin uluslararası yükümlülükleri ve
ulusal mevzuatı çerçevesinde değerlendirilmektedir. Eğer bir devlet bir andlaşma ile bu konuda belirli
bir yükümlülük altına girmişse, ilgili antlaşmanın koşullarını yerine getiren yabancılar bakımından sı-
6
ğınma hakkını tanımak zorundadır. Herhangi bir andlaşma yükümlülüğü altında olmadan, çok çeşitli
insani ya da siyasal nedenlerle sığınma arayanları ülkesine kabul eden bir devlet, bu yabancılara sı-
ğınmacı statüsü tanıyıp tanımamakta serbesttir. Bir devletin ulusal mevzuatı bu tür durumlarda da ya-
bancılara sığınmacı statüsü tanınmasını öngörüyorsa, yine bu statünün tanınması yoluna gidilecektir. 7

Mülteci, bir devlet veya BMMYK tarafından menşe ülkedeki objektif koşullar baz alınarak ilgili mülteci
tanımındaki kriterleri yerine getirdiği varsayılarak mülteci kabul edilen kişi olarak tanımlanmaktadır.
1967 Protokolü ile değişik Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1951 Sözleşmesi, 1A(2) maddesi mül-
teciyi, “Irkı, dini, tabiiyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti ve siyasi görüşleri yüzünden haklı bir zulüm
korkusu nedeniyle vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve söz konusu korku yüzünden, ilgili ülkenin
korumasından yararlanmak istemeyen kişi” şeklinde, 1969 Afrika Birliği Örgütü (OAU) Sözleşmesi bir
mülteciyi ‘kendi menşe ülkesi ya da vatandaşı olduğu ülkenin bir bölümünde ya da tümünde dış
saldırı, işgal, yabancı egemenliği ya da kamu düzenini ciddi biçimde bozan olaylar nedeniyle ülke-
sini terk etmeye zorlanan kişiler’ olarak tanımlamaktadır. 1984 Cartagena Bildiriside benzer şekilde,
mültecilerin “yaygın şiddet, dış saldırı, iç çatışmalar, yaygın insan hakkı ihlalleri ya da kamu düzenini ciddi
olarak bozan diğer durumlardan dolayı hayatları, güvenlikleri veya özgürlükleri tehdit altında olduğu için”
ülkesinden kaçan kişileri de kapsadığını belirtir. 8
Düzensiz göç, gönderen, transit ve kabul eden ülkelerin düzenleyici normlarının dışında gerçekleşen
hareketlilikler olarak tanımlanmaktadır. Hedef ülkeler açısından, göç düzenlemeleri uyarınca gerekli
olan izin veya belgelere sahip olmadan bir ülkeye giriş yapmak veya bir ülkede kalmak veya çalışmak
anlamına gelmektedir. Gönderen ülke açısından ise bir kişinin geçerli bir pasaportu veya seyahat bel-
gesi olmadan uluslararası bir sınırı geçmesi veya ülkeden ayrılmak için idari koşulları yerine getirme-
mesi gibi durumlarda düzensizlik söz konusudur. Ancak, “yasadışı göç” terimini göçmen kaçakçılı-
ğı ve insan ticaretiyle kısıtlamak gibi bir eğilim söz konusudur. 9

Düzensiz göçmen ise yasadışı giriş, giriş koşullarının ihlali veya vizenin geçerlilik tarihinin sona ermesi
yüzünden transit veya ev sahibi ülkede hukuki statüden yoksun kişi olarak tanımlanmaktadır. Cezai
bir anlam taşıması ve göçmenlerin insanlığını göz ardı etmesi bakımından “yasadışı” ifade-
sinden ziyade “düzensiz” ifadesi tercih edilmektedir. İzin verilmeden bir ülkeye giriş yapanlar
10
düzensiz göçmen olarak tanımlanmaktadır.

“Uluslararası koruma” talebinde bulunan bu kişilere “göçmen’ değil, “sığınmacı”; sığınma talepleri
kabul gören, diğer ifadeyle haklı bulunanlara ise “mülteci” denilmektedir. Zaten göçmen ile -ki ço-

6 PAZARCI, 2014, s. 215.
7 A.g.e., s. 216-217.
8 Bkz. http://publications.iom.int/system/files/pdf/iml31_turkish_2ndedition.pdf, Erişim Tarihi: 05/09/2021.
9 A.g.e.
10 A.g.e.

54