Page 96 - kdk-sempozyum-1

İNSAN HAKLARI İHLALLERİNİN
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
ARACILIĞI İLE ÖNLENMESİ

Kuşkusuz, bir hukuk devletinde idarenin
bireylerin ve topluluklarının temel hak ve
özgürlüklerini ihlal eden bir işlemi, yargısal
denetime tabidir. Denetimi yapacak olan
yargı yeri tarafından verilecek bir yürütme-
nin durdurulması kararı ile ihlale yol açan
işlemin uygulanması durdurulabileceği gibi,
daha sonra verilecek bir iptal kararı ile de
hukuka aykırı olan işlem hükümsüz hale
gelecek ve böylece ihlal ortadan kaldırıla-
bilecektir. Ancak temel hak ve özgürlükler
sadece idari işlemler ile ihlal edilmemekte;
aynı zamanda idarenin bir eylemi ya da tu- Prof. Dr. Metin GÜNDAY
tum veya davranışı nedeniyle de böyle bir
ihlal ortaya çıkabilmektedir. Hatta idareden kaynaklanan bu gibi hak ihlalleri-
nin çok büyük bir kısmının idarenin eylemlerinden ve de bir idari eylem olarak
dahi nitelendirilemeyecek tutum ve davranışlarından kaynaklanması söz konusu
olabilir. Bu durumda da, temel hak ve özgürlüklerin korunmasında ve ihlallerin
önlemesinde yargısal denetim çoğu kez yetersiz kalabilir. Bu nedenledir ki, ge-
I. Uluslararası Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Sempozyumu
rek ülkemizde ve gerekse başka ülkelerde idareden kaynaklanan hak ihlallerinin
önlenmesi için, yargısal denetim dışında başka denetim yollarına da gereksinim
duyulmuştur.
Bir defa, ülkemizde böyle bir denetimin Devlet Denetleme Kurulu aracılığı ile
yapılabileceği akla gelebilir. 1982 Anayasasının 108 inci maddesinde öngörülen
ve daha 82 Anayasasının yürürlüğe girmesinden önce 2443 sayılı Kanun ile kuru-
lan Devlet Denetleme Kurulu, Cumhurbaşkanının isteği üzerine, idarenin huku-
ka uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesinin
sağlanması amacıyla, tüm kamu kurum ve kuruluşlarında, bunların sermayesinin
yarısından fazlasına katıldıkları her türlü kuruluşta, kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşlarında her türlü araştırma, inceleme ve denetimleri yapmakla
görevli ve yetkili kılınmıştır. Devlet Denetleme Kurulu’nun, bu görev ve yetkileri
nedeniyle, Cumhurbaşkanının isteği üzerine, sözü edilen kamu kurum ve kuru-

96 KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU