Page 159 - temel-haklar

38. Baskıcı rejimlerden farklı olarak, demokrasilerde seçimler, ser-
best ve bireysel oy ilkesine göre gerçekleştirilmektedir. Yani bireyler
hür iradeleriyle ve hiç bir etki altında kalmadan oylarını kendi adla-
rına kullanabilmektedirler. Bireylerin iradelerini sakatlayacak
her türlü durum o seçimlerin demokratik olma iddiasına zarar
verecektir. Seçimlerin “serbestliği” ilkesi, seçmenlerin, hiçbir baskı,
şiddet, tehdit vd. zorlayıcı hallere maruz kalmadan, iradelerini hür bir
şekilde yansıtmaları anlamına gelmektedir. “Bireysel oy” ilkesi ise bi-
reyin, herhangi bir grup adına değil, bizzat kendi benliği adına irade-
sini yansıtmasıdır.

39. Serbest seçim hakkı en temel insan haklarından birisidir. Üs-
telik bu hak, diğer birçok temel hak ve özgürlüğün kullanımını etkile-
me gücüne sahiptir. Bunlardan birisi kamu hizmetine erişim hakkıdır.
Zira seçimler, kamu hizmetlerinin içeriği ve sunum şekli hakkında da
tercihlerin oylanması anlamına gelmektedir. Bir diğer açıdan seçim
hakkı, ifade ve toplanma özgürlüğünün ayrılmaz bir parçası-
dır. Zira seçimler, toplumsal muhalefetin, ülke yönetimi hak-
kında tercihlerini en etkili bir şekilde yansıtmalarına imkân
vermektedir.

40. Serbest ve bireysel oy ilkesini ihlal eden ve seçmenin iradesine
tesir eden çok sayıda faktör bulunmaktadır. Üstelik bu etkenlerin ta-
mamı devlet aygıtından da kaynaklanmamaktadır. Bir başka anlatım
ile serbest oy ilkesi, sadece devlet aygıtına bağlı kurumlar veya devlete
mal edilebilecek eylem ve işlemler nedeni ile değil; devlet dışındaki bi-
rey grupları ve hukuk dışı oluşumların baskısı nedeni ile de ihlal edi-
lebilmektedir.
41. Kamu gücünün kullanımı açısından serbest seçim hakkının
önündeki engelleri inceleyecek olduğumuzda; devletin bu noktada
hem negatif hem de pozitif yükümlülüklerinin bulunduğunu görmek-
teyiz. Yani demokratik rejimler açısından bu hak devlete, hem negatif
hem de pozitif yükümlülükler yüklemektedir. Seçimlerin genel ve
eşit oya dayanması, gizli oylama ve açık sayım usulü ile yapıl-
ması negatif yükümlülüklerin bazılardır. Pozitif yükümlülük-
ler açısından ise devletin sorumluluğu, bireylerin serbest ira-
delerinin sandığa yansımasına engel olacak bütün eksiklikler
ve olumsuzluklar ile mücadele etmek anlamına gelmektedir.

154 KAMU DENETÇILIĞI KURUMU