Page 357 - 2019 Yıllık Rapor web

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

gerçek ve tüzel kişiler hakkında alınan diğer tedbirlerin yanı sıra, çok sayıda gerçek
kişinin pasaportları iptal edilmiş ve bu kişiler için yurtdışı çıkış yasağı konulmuştur.
Bütün bu tedbirlerin hukuki dayanağını, Anayasanın “Temel hak ve hürriyetlerin
kullanılmasının durdurulması” başlıklı 15 inci maddesinde kayıtlı “Savaş, seferberlik
veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek
kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya
tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler
alınabilir. Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da, savaş hukukuna uygun fiiller sonucu
meydana gelen ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi varlığının
bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya
zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu
mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.” hükmü oluşturmaktadır.
Görüleceği üzere savaş, seferberlik veya olağanüstü hal dönemlerinde, yukarıda koyu
renk ile belirtilen temel hak ve özgürlükler müstesna, diğer hak ve özgürlüklerin kısmen
veya tamamen durdurulabilmesi veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere
aykırı tedbirler alınabileceği Anayasa ile düzenlenmiştir.

OHAL uygulamasının sona erdirilip olağan döneme geçilmesiyle, Anayasanın yukarıda
atıf yapılan “Yerleşme ve seyahat hürriyeti” başlıklı 23 üncü maddesi değişik dördüncü
fıkrasında kayıtlı, “Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya
kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilir.” hükmü uyarınca,
vatandaşlar hakkında uygulanan yurt dışı çıkış yasağı ancak bir hâkim kararına istinaden
verilecektir. Belirtildiği gibi uygulamada bu durum 5271 sayılı Ceza Muhakemesi
Kanununun “Adlî kontrol” başlıklı 109 uncu maddesinde kayıtlı, bir suç sebebiyle
yürütülen soruşturma sadedinde adlî kontrole ilişkin hükümlerin uygulanması, bu
kapsamda da yurt dışına çıkma yasağı konulması şeklinde olmaktadır.
Bu gelişmelerin ardından, 5682 sayılı Pasaport Kanununa, 17/10/2019 tarih ve 7188
sayılı Kanunla eklenen ek madde 7 ile;
“Millî güvenliğe tehdit oluşturduğu tespit edilen yapı, oluşum veya gruplara ya da terör
örgütlerine üyeliği veya iltisakı ya da bunlarla irtibatı nedeniyle;
A) 20/7/2016 tarihli ve 2016/9064 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla ilan edilen
olağanüstü hal kapsamında kabul edilen kanunlar uyarınca kamu görevinden çıkarılmaları
veya rütbelerinin alınması nedeniyle pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport
verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan,

B) 18/10/2016 tarihli ve 6749 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere
İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanunun
5 inci maddesi ve 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici
35 inci maddesi uyarınca pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine
yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan,

356 2019 YILLIK RAPOR