Page 291 - 2021 Yıllık Rapor

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

7.9.1.2 Engelli Haklarına İlişkin Başvuruların Değerlendirilmesi

Bilindiği üzere, toplumun bedensel ve zihinsel yönden güçsüz ve başkalarına bağımlı
şekilde hayatını devam ettirebilen engelli bireyleri, hukukun öncelikli konusudur
ve özel olarak korunmaları anayasa ve yasalarda açıkça güvence altına alınmalıdır.
Bu kapsamda, T.C. Anayasası'nın 5, 10, 41 ve 61. maddeleri ile 5378 sayılı Engelli
Hakları Kanunu, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ve bu kanunların
uygulanmasına dair yönetmeliklerde yer alan pek çok maddede “engelli hakları”
gözetilerek düzenlemeler yapılmıştır.
Öte yandan; çeşitli toplum kesimleri gibi, “engellilere” yönelik uluslararası metinler de
her geçen gün artmakta olup bunların bir bölümü ilke kararı, tavsiye kararı ve bildirge
gibi yol gösterici ve tavsiye niteliğindeki metinler olup bir bölümü ise altında imzası
bulunan ülkeleri bağlayıcı ve o ülkelerin uymak zorunda oldukları hukuk normlarıdır.
10 Aralık 1948’de Birleşmiş Milletlerce kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile
başlayan süreç, toplumun diğer kesimlerine olduğu gibi engellilere yönelik uluslararası
metinlerin de ateşleyicisi olmuş, bu doğrultuda Birleşmiş Milletlerce 1975 yılında kabul
edilen “Sakat Kişilerin Hakları Beyannamesi” ile yine Birleşmiş Milletler tarafından
1993 yılında kabul edilen “Sakatlar İçin Fırsat Eşitliği Konusunda Standart Kurallar”
metni o dönemde hukuki bağlayıcılığı olmamakla birlikte en kapsamlı ve önemli yazılı
belgeler olmuşlardır.
Buna karşılık, 13 Aralık 2006 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından
kabul edilen ve imzaya açıldığı 30 Mart 2007 günü, aralarında ülkemizin de bulunduğu
81 ülke tarafından imzalanarak yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Engelli Hakları
Sözleşmesi, altında imzası bulunan ülkeleri bağlayıcı ilk sözleşme olması nedeniyle
büyük öneme sahiptir. 50 maddeden ve 1 İhtiyari Ek Protokolden oluşan Birleşmiş
Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi, “Sakat Kişilerin Hakları Beyannamesi” ve
“Sakatlar İçin Fırsat Eşitliği Konusunda Standart Kurallar” metninin uyumlu bir sentezi
niteliğinde olup yeni haklar getirmemekle birlikte, bu güne kadar çeşitli metinlerde
ifadesini bulmuş olan haklar, bu Sözleşme içerisinde derlenip kapsamlı ve bütünlüklü
bir duruma getirilmiştir.
Sözleşmenin “Giriş” bölümünde “engellilik durumunun”, sakatlığı olan kişilerin topluma
diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını engelleyen tutumlar
ve çevre koşullarının etkileşiminden kaynaklandığı; çeşitli araç ve yükümlülüklerin
varlığına rağmen engelli kişilerin topluma eşit bireyler olarak katılmaları önündeki
manilerin halen var olmaya devam ettiği ifade edilmiş, daha yoğun desteğe ihtiyacı
olan engelliler dâhil olmak üzere, tüm engellilerin insan haklarının güçlendirilmesi ve
korunmasının gerektiği; fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel çevreye, sağlık ve eğitim
hizmetlerine, bilgiye ve iletişime erişimin engellilerin tüm insan haklarından ve temel
özgürlüklerden tam yararlanmasını sağlamadaki önemi kabul edilmiştir. Bu kapsamda,
Sözleşmede engellilerin fiili eşitliğini hızlandırmak için alınacak özel tedbirlerin ayrımcılık
olarak nitelendirilemeyeceği hükme bağlanmıştır.

290 2021 YILLIK RAPOR