Page 196 - 2022-Yillik-Rapor-web

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

7.4 ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK

7.4.1 Sosyal Güvenlik Hakkı

Sosyal güvenlik hakkı ve uygulamaları, kişilerin esas olarak Sosyal Güvenlik Kurumu ile
yaşadıkları uyuşmazlıkların kategorize edildiği bir alandır. Nitekim sosyal güvenlik hakkı
bağlamında gerçek ve tüzel kişileri hak ve yükümlülükleri konusunda bilgilendirmek,
haklarının kullanılmasını ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesini kolaylaştırmak
Kurumun temel görevleri arasında yer almaktadır. Bu kapsamda Sosyal Güvenlik
Kurumunun amacı; sosyal sigortacılık ilkelerine dayalı etkin, adil, kolay erişilebilir,
aktüeryal ve mali açıdan sürdürülebilir, çağdaş standartlarda sosyal güvenlik sistemini
yürütmektir.

Sosyal güvenlik hukukuna ilişkin temel yasal düzenleme 5510 sayılı Sosyal Sigortalar
ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’dur. Bununla birlikte, mezkûr Kanun’un atfıyla 506
sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu,
1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu,
mülga 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar
Kanunu ile mülga 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu bu alanda
yaşanan uyuşmazlıklarda uygulama yeri bulan diğer yasal düzenlemelerdir.
Sosyal güvenlik hakkı, Anayasa’nın Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler Bölümü’nün
60’ncı maddesinde düzenlenmektedir. Bu anlamda sosyal güvenlik bireyler için,
kendi istek ve iradeleri dışında oluşan sosyal risklerin, kendilerinin ve geçindirmekle
yükümlü oldukları kişilerin üzerlerindeki gelir azaltıcı ve harcama artırıcı etkilerinin
en aza indirilmesine, ayrıca sağlıklı ve asgari hayat standardının güvence altına
alınmasına yönelik bir hakkı ifade etmektedir. Sosyal güvenlik hakkı devlet için ise
bu güvencenin gerçekleştirilebilmesi adına sosyal güvenlik kuruluşları oluşturularak
kişilerin yaşlılık, hastalık, malullük, kaza ve ölüm gibi sosyal risklere karşı asgari yaşam
düzeylerinin korunmasına yönelik bir ödevi ifade etmektedir. Kişilere sağlanan bu
anayasal güvencelerin yaşama geçirilebilmesi için devlet, tüm çalışanlara sosyal güvenlik
hakkını sağlamak ve bunun için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Bu yönüyle
sosyal güvenlik hakkı, sosyal hukuk devleti olmanın en somut göstergelerindendir. Bu
nedenle, sosyal güvenlik hukuku alanında oluşturulacak tüm kuralların özde, sosyal
devlet kavramı anlayışına uygun olması zorunludur. Gerçekten de sosyal güvenlik,
uluslararası hukuk belgelerinde ve çağdaş anayasalarda temel bir hak niteliğinde
görülerek, ekonomik ve sosyal haklar bölümü içinde düzenlenmiş ve böylece insan
haklarının bir unsuru görünümünü kazanmıştır.
Sosyal güvenlik hakkı ve uygulamalarına ilişkin Kurumumuza yapılan başvuruların;
emekli, ölüm, malullük aylığı bağlanması, emekli ikramiyesi ödenmesi, diğer emeklilik
işlemleri, yurt dışı hizmet borçlanması işlemleri, çeşitli sosyal güvenlik kurumlarına tabi
olarak geçen hizmet sürelerinin birleştirilmesi işlemleri, Sosyal Güvenlik Kurumunun

2022 YILLIK RAPOR 195