Page 204 - 2022-Yillik-Rapor-web

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

Dolayısıyla sigortalılık niteliğinin kazanılması veya kaybedilmesi kişilerin üzerinde
tasarrufta bulunamadığı bir alandır. Benzer düzenlemeler 5510 sayılı Kanun’un
yürürlüğe girmesinden önceki dönemde de bulunmakta olup, sigortalılık niteliğinin
kazanılmasında temel olarak çalışma olgusunun varlığı aranmaktadır.

Bu yönüyle zorunlu sigortalılığın ortaya çıkmasında, Kanun kapsamında yer alan
bir hizmet ilişkisinin varlığı, kişisel nam ve hesaba bir faaliyete başlanılması ya
da bir statüye girilmesi esas etkenlerdir. Bu kapsamda, hizmet akdi ile bir veya
birden fazla işveren tarafından çalıştırılanların söz konusu çalışma sürelerine ilişkin
sigortalılık bildirimlerinin yapılmamış olması hizmet tespit davalarının esas konusunu
oluşturmaktadır.
Sigortalılığın zorunlu oluşunun bir sonucu olarak Sosyal Güvenlik Kurumunun, Kanun
kapsamında yer alan bir çalışmanın mevcut olup olmadığını denetleme yetki ve ödevi
bulunmaktadır. Bu kapsamda ilgililerin Kurumdan bu denetim faaliyetinin yerine
getirilmesine yönelik talepleri ile sıklıkla karşılaşılmaktadır. Kamu Denetçiliği Kurumu
bu yöndeki talepleri içeren başvurularda, ilgililerin çalışma sürelerinin tespitine yönelik
olarak denetim faaliyetine başlanılmasını Sosyal Güvenlik Kurumundan beklemektedir.
7.4.1.3.1 Kendi Adına ve Hesabına Bağımsız Çalışanların Sigortalılığında
İnceleme ve Denetim Sürecinden Kaynaklı Sorunlar

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortasının yürürlüğe girdiği 2008
yılından önce tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların ve hak sahiplerinin
sigortalılığı ve buna bağlı sosyal sigorta yardımları 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve
Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu uyarınca sağlanmaktaydı.

Bu çerçevede 03.04.1993 tarihli ve 93/4384 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bu
sigortalıların ödeyecekleri primlerin sattıkları ürün bedellerinden tevkif (kesinti)
suretiyle tahsil edilmesi öngörülmüş ve 01.04.1994 tarihinden itibaren ürün bedelleri
üzerinden %1 oranında prim tevkifatı yapılması suretiyle uygulamaya başlanmıştır.
Kamu idare ve müesseseler, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri,
iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, zirai
kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler ve gerçek
gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı tevkifat yapmakla
yükümlü olarak belirlenmiştir.

Ayrıca tevkifat yapmakla yükümlü olan gerçek ve tüzel kişilerin, Tebliğ’deki esaslar
çerçevesinde tevkifat yapmamaları veya yaptıkları tevkifat tutarlarını süresi içerisinde
ve tam olarak Kurum hesaplarına intikal ettirmemeleri halinde Kuruma karşı
sorumlu oldukları, ayrıca, bunlar hakkında Türk Ceza Kanunu’nun 526’ncı maddesi
uyarınca cezalandırılmalarını teminen Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda
bulunulacağı belirlenmiştir. Kendilerinden tevkifat yapılanların tevkifat belgelerinin

2022 YILLIK RAPOR 203