Page 395 - 2022-Yillik-Rapor-web

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

Sözleşmenin 10 ve 11’inci maddelerinde düzenlenen toplanma ve ifade açıklama
hakkının kapsam ve sınırını, gösteriler iç hukuk kuralarına aykırılık oluştursa bile
şiddet içermediği ve kamu düzenini aksatmadığı sürece hoşgörü ile karşılanması ve
derhal müdahalede bulunulmaması şeklinde belirlemektedir.

Mahkeme genel olarak, toplantı düzenleme özgürlüğünün, demokratik toplumlarda
korunması gereken temel haklardan olduğunu, bir toplumu toplum yapan
değerlerden olduğu ve bu nedenle de bu hakkı sınırlamaya yönelik müdahalelerin çok
dar yorumlanması gerektiği yönünde değerlendirmede bulunmaktadır.

Kanunun, “Toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergahı” başlıklı 6’ncı maddesinde,
toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin, ancak kamu düzenini ve genel asayişi bozmayacak,
vatandaşların günlük yaşamını aşırı ve katlanılamaz derecede zorlaştırmayacak şekilde
ve bu Kanunun 22’nci maddenin birinci fıkrasında sayılan sınırlamalara uyulması
kaydıyla gerçekleştirilebileceğinin ifade edilmekte; söz konusu 22’nci madde de ise
toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin düzenlenmesinin yasaklandığı alanlar belirlenmekte;
ayrıca mezkûr 6’ncı maddede yer alan usul ve şartlara göre, valilik ve kaymakamlıklar
tarafından belirlenecek toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı dışında herhangi bir
etkinlik düzenlenemeyeceği, bir başka deyişle bu hakkın kullanımının, Kanunun 22’nci
maddesinde yer alan kısıtlamalara ilave olarak, 6’ncı maddesi hükmü uyarınca, valilik
veya kaymakamlığın belirleyeceği bir alan şeklinde yeni bir kısıtlamaya tabi tutulduğu
anlaşılmaktadır. Eğer etkinlik için, 22’nci maddenin doğrudan yasakladığı alanlar ile
6’ncı madde hükmü uyarınca valilik veya kaymakamlık tarafından öngörülmeyen bir
alan veya güzergâh seçilmesi durumunda, bu barışçıl etkinlik “kanuna aykırı” duruma
düşecektir.
2911 sayılı Kanunun şekil şartlarının bunlarla da sınırlı değildir. Kanunun “Düzenleme
Kurulu” başlıklı 9’uncu maddesi uyarınca, etkinlik için fiil ehliyetine sahip ve on sekiz
yaşını doldurmuş, en az yedi kişiden oluşan bir düzenleme kurulu teşkil etmenin zorunlu
olduğu; yine Kanunun “Bildirim verilmesi” başlıklı 10’uncu maddesi hükmü uyarınca,
düzenleme kurulu üyelerinin tamamının imzalayacakları bir bildirimin, toplantının
yapılmasından en az kırk sekiz saat önce ve çalışma saatleri içinde, toplantının yapılacağı
yerin bağlı bulunduğu valilik veya kaymakamlığa verilmesinin zorunlu olduğu, kural altına
alınmıştır.

Yukarıda da ifade edildiği gibi, “Kanuna aykırı toplantı ve gösteri yürüyüşleri”
başlıklı 23’üncü maddesi hükmü gereğince, Kanunun mezkûr 6, 9 ve 10’uncu
maddeleri hükmünde kayıtlı şartları taşımayan (ayrıca 23’üncü maddede yer alan diğer
gerekçelerle) her bir toplantı ve gösteri yürüyüşünün, barışçıl olsa ve kamu düzenini
aksatmasa dahi “kanuna aykırı” olarak ilan edilebilmektedir. Bundan sonrasında ise
Kanunun “Direnme” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “Kanuna aykırı toplantı veya
gösteri yürüyüşlerine katılanlar, ihtara ve zor kullanmaya rağmen dağılmamakta ısrar

394 2022 YILLIK RAPOR