Page 600 - calisma-ve-sosyal-guvenlik-3

dokunulamaz;rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutula-
maz” hükmü yer almaktadır.
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 23/III. maddesi doğrudan
organ nakli ile ilgili hüküm içermektedir : “Yazılı rıza üzerine insan kö-
kenli biyolojik maddelerin alınması, aşılanması ve nakli mümkündür.
Ancak, biyolojik madde verme borcu altına girmiş olanlardan edimini
yerine getirmesi istenemez; maddi ve manevi tazminat talebinde bu-
lunulamaz denilmektedir.
19) Türk Ceza Kanununun 91. maddesi “organ ve doku ticareti” baş-
lığı altında hukuken geçerli rıza olmaksızın kişiden organ ve doku alın-
masını, hukuka aykırı olarak ölüden organ ve doku alınmasını, organ
ve doku satın alma, satma ve aracılık etmeyi, hukuka aykırı yollardan
elde edilmiş olan organ ve dokuyu saklama, nakletme veya aşılamayı,
belirli çıkar karşılığında organ veya doku teminine yönelik olarak ilan
veya reklam verme veya yayınlama eylemlerini düzenlemiştir. Organ
vericisinden organ alınması işlemi açısından bir hukuka uygunluk ne-
deni bulunabilmesi, alıcının iyileştirilmesi amacına bağlı olmaktadır.
Bunun dışındaki nedenler için veya iyileştirme amacına uygunluk ile
orantılı olmayan müdahalelere verilecek rıza geçerli olmayacaktır. Bu
çerçevede özellikle organ ve dokunun ticari amaçlarla bağışlanması so-
runu ortaya çıkmaktadır. İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi’nin 21.
maddesine göre “insan bedeni ve parçaları kendi başına hiçbir ticari
kazanca konu olamaz”. Nitekim ODNK uyarınca “Bir bedel veya baş-
kaca çıkar karşılığı, organ ve doku alınması ve satılması yasaktır” ve bu
yasağın yaptırımı Türk Ceza Kanunun’da düzenlenmiştir. Dolayısıyla
hukukumuzda organ ve doku ticareti yapmak yasaklanmıştır. Organ
ticaretinin büyük bir bölümünü oluşturan böbrek ticaretidir. Ne yazık
ki dünyanın çeşitli ülkelerinde böbrek alım satımı çok yaygınlaşmıştır.
Bu durum özellikle yoksul vericiden alıp zengin alıcıya satmak; diğer
bir deyişle varlıklı alıcının sağlığını yerine getirmek için yoksulu risk
altına bırakmak görünümündedir.

20) Avrupa Konseyine üye ülkelerce imzalanan ve Türkiye’nin de
taraf olduğu İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi’ni (Avrupa Konseyi
İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi) imzalamış, 9.12.2003 tarihinde
Resmi Gazetede yayınlanan 5013 sayılı Yasa ile adı geçen uluslararası
sözleşmenin onaylanmasını uygun bulumuştur.

KAMU DENETÇILIĞI KURUMU 599