Page 27 - cumhurbaskanligi-sisteminde-idarenin-denetimi-calistay-raporu-ombudsmanlik

CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİNDE İDARENİN DENETİMİ

Bu değişiklik için gösterilen gerekçe şöyle; mad- ABD’de iki yılda bir temsilciler meclisi ile senato-
de ile öngörülen yeni hükümet sistemine uygun nun 1/3’ünün yenilenmesi, başkan seçiminin ise
olarak TBMM’nin görevleri arasında yeniden 4 yılda bir yapılması, yasama ve yürütme arasın-
düzenleme yapılmaktadır. Kuvvetler ayrılığı daki dengeler bakımından önem taşır. Başkanın
prensibine uygun olarak yasamanın yürütmeyi Yüksek Mahkeme hâkimlerini, Yüksek Kamu
denetlemesi ile Bakanlar Kuruluna kanun hük- görevlilerini “Attorney General” yani “Başsavcı”
münde kararname çıkarma yetkisi vermesi yasa- olarak adlandırılan Adalet Bakanı ile “Secretary”
manın görev ve yetkileri arasından çıkarılmak- “Sekreter” olarak adlandırılan diğer bakanları,
tadır. büyükelçileri, senatonun tavsiye ve onayı ile
yapması sistemin denge bakımından önemi ka-
Öngörülen hükümet sisteminde yasama ve yü- dar, denetim bakımından da önem taşıyan özel-
rütme doğrudan halk tarafından seçilmekte, her liklerindendir.
iki kuvvet de meşruiyetini halktan almakta ve
5 yılda bir milletvekili genel ve Cumhurbaşka-
yürütme de yasama da halka karşı sorumlu ol-
nı seçimlerini birlikte yapmak hukuki anlamda
maktadır. Kuvvetler birbirinden ayrı ancak her
iki kuvvetin birleştiği konu, halkın denetiminde bir denetim değildir. Seçim halkın yaptığı siyasi
halka hizmet etmeleridir. bir değerlendirmeye göre oy kullanmasıdır. Bu
oylarla 5 yıllık bir dönem için iktidar ve muha-
Kuvvetler ayrılığına verilen yanlış anlam yürüt- lefet partileri belirlenir, Cumhurbaşkanı seçilir,
me organının yasamanın denetiminden çıkarıl- yasama organının yaptığı denetim ise farklı bir
ması sonucunu doğurmamalıdır. Anayasanın işlemdir ve farklı kurallara tabiidir.
176. maddesine göre, anayasanın dayandığı te-
Öngörülen hükümet sisteminde yasama gibi yü-
mel görüş ve ilkeleri belirtilen ve anayasa met-
rütmenin de doğrudan halk tarafından seçildiği
nine dahil olan başlangıç kısmında kuvvetler gerekçesi eksik ve yanıltıcıdır. Doğrudan halk
ayrımının devlet organları arasında üstünlük sı- tarafından seçilen milletvekilleri ve Cumhur-
ralaması anlamına gelmeyip, belli devlet yetki ve
başkanıdır. Cumhurbaşkanı yardımcısı veya yar-
görevlerinin kullanılmasından ibaret ve bununla dımcıları ile bakanlar halk tarafından seçilmiyor.
sınırlı medeni bir işbölümü ve işbirliği olduğu ve Cumhurbaşkanı tarafından atanıyor ve onun ta-
üstünlüğün ancak anayasa ve kanunlarda bulun- rafından görevlerine son veriliyor.
duğu belirtilmiştir.
Yine 87. maddede Bakanlar Kurulunu ve Bakan-
Kuvvetler ayrımının sert biçimde uygulandığı, ları denetlemek ibaresine yer verilmeyişinin ne-
Amerika Birleşik Devletleri tipi başkanlık siste- deni, 6771 sayılı kanunla değişiklik anayasada
minde bu ilke “checks and balances” yani dene- artık Bakanlar Kurulu adını taşıyan bir yürüt-
tim ve denge ilkesi esas alarak yürütülmektedir. me organının kalmamasıdır. Anayasanın çeşitli
Bu sistemden esinlenerek yapılan ancak onun maddelerinde yer alan Başbakan ve Bakanlar
çok ötesine geçen ve Cumhurbaşkanlığı sistemi Kurulu ibareleri ya madde metinlerinden çıka-
olarak adlandırılan Türk tipi başkanlık sistemin- rılmış ya yerlerine Cumhurbaşkanı, Cumhur-
de bu ilkeleri gözden uzak tutmamak gerekir. başkanlığı ibareleri konmuş ya da söz konusu

ÇALIŞTAY RAPORU 2017 25