Page 90 - cumhurbaskanligi-sisteminde-idarenin-denetimi-calistay-raporu-ombudsmanlik

CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİNDE İDARENİN DENETİMİ

deme getiriyorum, kısaca Osmanlı yargısının işle- bir formüldür, biz ne varsa hepsini alalım diyoruz
yişi ile ilgili birkaç hususa değinmek isterim. yani idari yargı alalım, Ombudsmanlık alalım, ne
varsa alalım. Ben bu bakımdan bir geriye dönük
Biz tabii Tanzimat’tan itibaren yargı sisteminde
belki bir yüzyıl iki yüzyıllık bir muhasebe ile bu
önemli değişiklikler yaptık ama bu değişiklikler
işin ele alınmasının daha doğru olacağının kana-
topyekün yargı sisteminin değiştirilmesi anla-
atindeyim.
mında değil, klasik mevcut yargı sisteminin ya-
nında bir paralel yeni yargı sistemi oluşturmak Osmanlı yargı sistemi pek çok çalışmaya konu ol-
suretinde gelişti, Cumhuriyet’in kuruluşuna kadar muştur, kazaskerlik bir yüksek mahkeme olarak
yani bir tarafta klasik Osmanlı mahkemeleri, işte benim doktora tezim, adı üstünde “kadıasker”
daha sonra başka mahkemeler kurulduktan sonra sanki asker deyince Silahlı Kuvvetlere mensup
“Şer-iyye Mahkemeleri” adını alan mahkemeler, kişi gibi anlaşılıyor, bu değil, Osmanlı’da asker ve
öbür tarafta da çeşitli isimlerle kurulan mahkeme- askerî daha çok askerî tabiri devletten, kamudan
ler, en sonunda Nizamiye Mahkemeleri diye farklı belli bir maaş karşılığında iş yapan kişiler için kul-
bir mahkeme sistemi gelişiyor. Buna yargı da “düa- lanılır, bir anlamda geniş olarak kamu görevlilerine
lizm” ismini veriyor Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, askerî denir Osmanlı’da. Bunun içinde Silahlı Kuv-
hem yargıda hem de hukuk kurallarında düalizm vetlere mensup olanlar da vardır ama olmayanlar
var, aynı zamanda işte klasik Osmanlı hukuk ku- da işte, ulema tartışmalı biraz ama onlar da dahil
rallarının yanında temelinde İslam hukuku olan bürokrat, sivil bürokratta askerîdir. Kadıasker de
kurallar yanında batıdan iktibas edilen hukuk ku- askerîlerin kadısıdır yani kamu görevlileri kadısı.
ralları var. Hem yargıda hem hukuk kurallarında Uzun bir hikâye, buna girmek istemiyorum ama
bir düalizm gelişiyor, 1925’e kadar, o tarihten son- çıkışı itibariyle bir yargı makamıdır, kaza makamı-
ra hukuk reformu ile beraber bu düalizm ortadan dır, kadıasker ve yargının en üstündeki makamdır.
kalkıyor, bir tercih yapılıyor, hem yargı sisteminde
Bugün itibariyle baktığımızda bir taraftan Adalet
hem kuralları bakımından.
Bakanlığının fonksiyonlarını, işte şimdi Hâkimler
Şimdi bu çerçevede bizim bugünlerde özellikle Savcılar Kurulunun fonksiyonlarını, bir taraftan
mesela arabuluculuk falan gibi birçok konuşulan da temyiz fonksiyonu itibariyle Yargıtayın, Danış-
konuda dahil olmak üzere aslında biraz böyle geri- tay’ın fonksiyonlarını bunlara benzer olarak işte
ye dönük bir hukuk sistemi ile ilgili bu topraklarda İlk Derece Mahkemesi olarak baktığı davalar da
yüzyıllarca vurgulanmış bir hukuk sistemi insan- var ama bir mahkemedir kadıaskerlik, dolayısıyla
lar yaşamış, ihtilafa düşmüşler ve bu ihtilaflarını Ombudsman gibi yani özellikle işte o işin ortaya
nasıl halletmişler? Buna bakan bir çalışmamız pek çıktığı ülkelerde kararları kazaî nitelikte olmayan,
yok, genellikle işte bakıyoruz işte İsveçler halbu- yargısal nitelikte olmayan bir kurum değildir ka-
ki İskandinav ülkelerindeki sistem biraz farklı, zaskerlik. Fakat başka bir şey var, esas oraya ge-
idari yargı ile özellikle Ombudsmanlık arasında tirmek istiyorum mevzuyu, tabii bu anlamda ben
bir mukayese yapılabilir, idari yargının çok etkin kazaskerlik defterlerinde de çalıştım, başka şer’iy-
işlemediği yerlerde Ombudsmanlık düşünülmüş ye sicilleri, mahkeme kayıtları üzerinde de çalış-

88 2017 ÇALIŞTAY RAPORU