Page 416 - geri itme ozel raporu son

“Pushback” of Human Rights / Ege Denizi’ndeki Geri İtmeler ve Boğulan İnsan Hakları Özel Raporu

Sınırdaki Şiddeti İzleme Ağı (BVMN) adlı bir kuruluşta çalışan deneyimli bir saha raportörünün, Uluslararası
Af Örgütü’ne, geri itme uygulamalarının sayısının tırmanmasını ve göz göre göre uygulanan bir taktik hali-
ne gelmesine neden olan bazı etkenleri şöyle açıkladığı:
“[Geri itmeler] önceden de vardı… Yani sınır bölgesindeki geçiş yerlerinin olduğu muhitlerde yakalanan
insanlar [geri itiliyordu] … [Ama Ocak 2020 tarihinden bu yana] insanlar gelmeye devam ettikçe, her şeyin
değişmeye başladığını gördük… Yani anakaranın en ücra yerlerinden de geri itmelerin yapıldığını gözlem-
leye başladık. Mesela önceleri Selanik, güzergâh üzerinde güvenli bir yer olarak görülüyor ve insanlar yola
devam etmeden önce orada soluklanıyordu. Ama artık kişilerin Selanik’te de tutuklandıklarına, önce orada
ardında da geri gönderme merkezlerinde idari gözetim altına alındıklarına tanıklık ediyoruz. En sonunda
ise bu kişilerin Türkiye’de olduklarını ortaya çıkarıyoruz.” 194

Uluslararası Af Örgütü’nce ayrıntılı olarak belgelenen 21 vakanın tamamında görüşülen kişilerin, Türkiye’ye
sekiz ila 170 ve üzeri arasında değişen kişilerin olduğu büyük gruplar halinde ve yargısız olarak geri gönde-
rildiklerini ifade ettiği, Uluslararası Af Örgütü’nün bildirilen bu 21 vakadaki toplam etkilenen kişi sayısının ise
1000’in üzerinde olduğunu tahmin ettiği, 195

Vakaların büyük bir bölümünde görüşülen kişilerin, geri itme sürecinin farklı aşamalarında, hal
ve hareketleriyle kullanmış oldukları teçhizat ve tertibattan dolayı polis ya da asker olduklarını
düşündüklerini ve bu nedenle de kolluk mensubu olarak tarif ettikleri kişilerin müdahil oldukları-
nı söylediği, görüşülen kişilerin, aynı zamanda, çoğu zaman silah taşıyan, ancak sivil giyimli olan
kişilerin de kolluk mensubu olduğunu düşündükleri kişilerle iş birliğinde bulunarak, tüm bu zorla
geri göndermelere katıldıklarını ifade ettiği, kişilerin, geri itmeler sırasında çeşitli büyüklükteki
sivil arabaların, minibüslerin, askeri kamyonetlerin, polis arabası olarak tarif ettikleri araçların
ve üzerinde polis amblemi bulunan siyah bir otobüsün kullanıldığını da aktardığı,

Kara üzerinden gerçekleştirildiği belgelenen geri itme vakalarının tamamının (19 vaka), bu vakalara konu
olan kişilerin Yunanistan’a girişlerinin Evros/Meriç üzerinden olmamasına ya da Yunanistan ana-
karasında bulunan farklı yerlerde yakalanmalarına rağmen, ülkenin Türkiye ile olan sınırındaki
Evros/Meriç Nehri üzerinden gerçekleştirildiği, tüm bu geri itme operasyonları esnasında da kişi-
lerin üst aramalarına ve dayağa ve/veya kaba muameleye maruz bırakıldığı, sınır dışıyla sonuçla-
nan bu olaylar silsilesinin ise genel itibariyle benzer bir şekilde geliştiğini de ortaya koyduğu:
Vakaların büyük bir bölümünde “polis” ya da “asker” olarak tarif edilen üniformalı kişilerce yapı-
lan durdurma ya da gözaltılar:

194 Görüntülü aramayla 17 Şubat 2021 tarihinde gerçekleştirilen mülakat.
195 Bu tahmine şu şekilde yapılan bir hesaplamayla ulaşıldı: Belgelenen 21 zorla geri gönderme vakasının her birinde (Vaka 1’den Vaka
21’e kadar) yaklaşık olarak geri itilen kişi sayısı şöyleydi: Vaka 1: 60-70 kişi, Vaka 2: 15-16 kişi, Vaka 3: 100’ün üzerinde, Vaka 4: 32 kişi,
Vaka 5: 17 kişi; Vaka 6: 70 kişi; Vaka 8: en az 15 kişi; Vaka 9: 45 kişi; Vaka 10: 60 kişi; Vaka 11: 11 kişi; Vaka 12: 8 kişi; Vaka 13: 60 kişi, Vaka
14: 45 kişi; Vaka 15: 22 kişi; Vaka 15-16-17: toplamda yaklaşık 240 kişi; Vaka 18: 100 kişi, Vaka 19: 78 kişi, Vaka 20: 60 kişi; Vaka 21: 77 kişi.

414