Page 133 - kdk-2015-yillik-rapor

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

eşitlik ve dayanışma ruhuyla yetiştirilmelerinin sağlanması için ulusal ve
uluslararası metinlerde çocuk hakları tanımlanmış ve Devletlere bu hakla-
rın kullandırılması yönünde yükümlülükler yüklenmiştir.
Ülkemizin de tarafı olduğu Çocuk Haklarına Dair Birleşmiş Milletler Söz-
leşmesine (ÇHS) göre çocuk hakları dört ana grupta toplanır. Bunlar; yaşa-
ma hakları, gelişme hakları, korunma hakları ve katılma haklarıdır. Yaşama
hakları, çocuğun yaşama ve uygun yaşam standartlarına sahip olma, tıbbi
bakım, beslenme, barınma gibi temel gereksinimlerinin karşılanmasını ön-
gören haklarını içerir. Gelişme hakları, çocuğun yeteneklerinin en üst dü-
zeyde gerçekleştirebilmesi için gerekli olan eğitim hakkı, oyun ve dinlenme
hakkı, bilgi edinme hakkı, din, vicdan ve düşünce özgürlüğü, bilgi alma
hakkı gibi haklardan oluşur. Korunma hakları, çocuğun her türlü ihmal,
istismar ve sömürüye karşı korunmasını sağlayan haklardır. Bunlar silah-
lı çatışmada, çalışma yaşamında; fiziksel, duygusal, cinsel istismar, madde
bağımlılığı ve sığınmacı çocuklar için özel bakıma ilişkin konularda ço-
cukların korunmasını sağlayan haklardır. Katılma hakları, çocuğun ailede
ve toplumda etkinlik kazanmasını sağlamaya yönelik haklardır. Bu haklar,
görüşlerini açıklama ve kendisini ilgilendiren konularda karara katılma, dü-
şüncelerini ifade etme, din ve vicdan özgürlüğü, dernek kurma ve toplantı
haklarıdır. Böylece insan haklarıyla bağlantılı bütün haklar çocuklara tanın-
mıştır. Ancak, genel anlamda bütün insanlara uygulanabilecek standartlar
çocuklar söz konusu olduğunda yükseltilmiştir. Bunun nedeni bağımlı ve
gelişmekte olan çocuğun özel gereksinimlerinin dikkate alınmasını sağla-
maktır.
132
ÇHS’nin genel ilkelerinin en önemlilerinden biri de çocuğun yüksek ya-
rarına öncelik tanınmasıdır. Bunun anlamı, yarar çatışmalarında çocuğun
tarafının tutulması, onun yararına uygun eylem ve işlemin yapılması, çocu-
ğun bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal, kültürel, ahlaki, hukuki ve ekono-
mik bakımlardan sağlıklı, dengeli ve özgür biçimde geliştirilmesi korunup
kollanmasıdır. Çocuğun yararlarına öncelik tanınması ile onun zayıflığı,
saflığı ve güçsüzlüğünden doğan fiili dengesizliğin hukuki bakımdan or-
tadan kaldırılması amaçlanmaktadır. ÇHS taraf Devletlerin, sözleşmede
yazılı olan hakları kendi yetkileri altında bulunan çocuklara hiçbir ayrım
gözetmeksizin tanıdığını ve taahhüt ettiğini, hiçbir çocuğun, işkence veya
diğer zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ve cezaya tabi tutula-
mayacağını bildirmektedir. 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanununun 4 üncü
maddesinde, çocuğun haklarının korunması amacıyla diğer ilkelerin yanın-

YILLIK RAPOR 2015