Page 94 - Türkiye'deki Suriyeliler - Özel Rapor

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

94
zeminde düzenleyen ikili anlaşmalar olarak tanımlamaktadır. AB Bakanlığı ise Geri
Kabul Anlaşmalarını, genel olarak, bir ülkede veya (AB gibi) sınırları belirlenmiş bir
grup ülkede yasadışı olarak bulunan kişilerin anlaşma yapılmış kaynak ülkeye veya en
son transit geçiş yaptıkları ülkeye geri gönderilmesini düzenleyen anlaşmalar olarak
nitelendirmektedir. 95

Geri kabul uygulamalarında, düzensiz göçmenlerin arasında bulunabilecek
olan mültecilerin mutlaka tespitinin yapılması ve daha önceki bölümlerde izah
edilen“non- refoulment” prensibi gereğince geri kabul talebinde bulunan ülke
tarafından iadesinden kaçınılması, diğer ifadeyle geri kabul uygulamasının dışında
tutulması gerekmektedir. Öte yandan bu durum, genellikle söz konusu anlaşmaların
içinde özel olarak belirtilse de, bazen her ülkenin bu kurala riayet etmediği; bu
durumun ise Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ile bazı uluslararası
sivil toplum kuruluşlarının eleştirilerine yol açtığı görülmektedir.

Nitekim uluslararası koruma arayan insanları zulüm, işkence ve diğer insanlık dışı
muameleye maruz kalabilecekleri menşe ülkelerine göndermek uluslararası koruma
hukukunun en temel ilkesi ile çelişmektedir.

Öte yandan, mültecilerin dışarıda tutulduğu, doğru işleyen bir geri kabul süreci
yasadışı göçle mücadelede en etkin araçlardan birisidir. Söz konusu Anlaşmalar,
yasadışı göçmenlerin insani koşullarda ülkelerine geri dönmelerinin sağlanması,
ayrıca yasadışı göçün “cazip olmayan” bir hale getirilmesi ve bu suretle ekonomik
göçmenlerin göçmen kaçakçılarının tuzağına düşerek havasız konteynerlerde
ve şişme botlarda kitleler halinde hayatlarını kaybetmesinin önlenmesi için de
gereklidir.

Ülkemizin taraf olduğu geri kabul anlaşmaları birbiriyle sıklıkla karıştırılmakta
olduğundan, imzaladığımız geri kabul düzenlemeleri üç başlık altında ele alınacaktır:

A. Türkiye’nin Akdettiği İkili Geri Kabul Anlaşmaları

“Geri kabul” deyince akla ilk gelen Türkiye-AB Geri Kabul Anlaşması ve Yunanistan’dan
Nisan 2016 tarihinden itibaren gerçekleştirilen geri kabullere esas teşkil eden geri
kabul düzenlemesi dışında da, Ülkemiz uzun yıllardır birçok ülke ile ikili GKA ilişkisi
içerisindedir.

94 T.C. Dışişleri Bakanlığı’ndan alınan 16/08/2017 tarihli yazıda yapılan tanım.

95 T.C. AB Bakanlığı’nın “Türkiye-AB Vize Muafiyeti Süreci ve Geri Kabul Anlaşması Hakkında Temel
Sorular ve Yanıtları” başlıklı belgesi (bkz. http://www.ab.gov.tr/49332.html); erişim tarihi:23/08/2017.

94 TÜRKİYE’DEKİ SURİYELİLER ÖZEL RAPORU