Page 237 - yargi-ozel-raporu

(412) Yukarıda zikredilen madde ile birlikte anayasanın üstünlüğü
teyit edilmekte ve kanunların anayasaya uygun olma zorunluluğu
getirilmektedir. Ancak 1924 Anayasası, anayasa yargısı bağlamın-
da herhangi bir denetim usulünü öngörmemiştir. Kanunların
anayasaya uygunluğunun sağlanması yasama organının yoru-
muna, bir diğer anlatımla iradesine ve tercihine bırakılmaktadır.
(413) 1924 Anayasasının bu düzenlemesi, 1961 Anayasasında göze-
tilmiş olup, müstakil bir AYM’nin faaliyete geçmesi öngörülmüştür.
Bu durum, 1961 Anayasasının 145 inci maddesinin gerekçesinde şu
şekilde ifade edilmektedir: “Tasarı kanunların Anayasaya uygunluğu-
nun kazaî murakabesi prensibini kabul etmiştir. Bu prensip memleketi-
miz için yenidir. Yıllardan beri Anayasaya aykırı kanunlardan şikâyet
edilen memleketimizde, bu prensibin kabul edilmesi mühim gelişmeler-
den biri telakki edilmiş ve bu sebeple son Batı Avrupa Anayasalarında
görüldüğü üzere Anayasa Mahkemesi teşkili uygun görülmüştür.”

(414) 1971 yılı ve devamında bazı değişikliklere uğramış olsa da
1961 Anayasasının düzenlediği AYM’nin çerçevesi, yürürlükteki
2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası bağlamında da geçerlili-
ğini sürdürmektedir. Özellikle 2010 yılında yapılan kapsamlı anaya-
sa değişiklikleri sonrasında yapısı, üyelerin seçim usulü ve görevleri
yeniden düzenlenen Mahkeme, kanunlar ile aynı değerde görülen
Adalet Sistemimizin Sorunları, İyileştirilmesi ve Güvenilirliğinin Artırılması Hakkında Özel Rapor
bazı işlemlerin anayasal denetimini gerçekleştiren bir organ olmanın
yanı sıra, temel hak ve özgürlüklerin kamu gücü tarafından ihlali
konusunda ulusal alanda son sözü söyleme görev ve yetkisiyle de
donatılmıştır. Bu sebeple de ülkemiz açısından bireysel başvuru altı
çizilerek vurgulanması gereken yeni bir yargı yoludur.

2. Karşılaştırmalı Hukukta Anayasa Yargısı
(415) İlk olarak ABD’de devletin federal yapıya sahip olmasından
kaynaklanan sebeplerle ortaya çıkan anayasa yargısı, Avrupa’da İkin-
ci Dünya Savaşı sonrasında insan hak ve hürriyetlerinin etkin bir
şekilde korunması zorunluluğu nedeniyle ortaya çıkmıştır. Kıta Av-
rupası’nda, demokrasi anlayışının gelişme göstererek farklı bir içerik
kazanması, kuvvetler ayrılığı kavramındaki gelişmeler, anayasanın
üstünlüğü ve hukuk devleti ilkesinin yerleşmesi ile insan haklarının

210