Page 78 - 6. yılında ombudsmanlık web

felsefe, kültür ve zihniyet vardır. Dolayısıyla bu kültür ve zihniyeti buraya taşıma imkâ-
nımız yoktu, taşıyamazdık çünkü taşırsak zaten kendi inanç, kültür ve medeniyetimizi
inkâr etmiş olurduk, ama bu kurumları alırken içerisine kendimize has bir zihniyet, bir
kültür, bir medeniyet felsefesi de koyamadık. O açıdan ben sadece isme bağlı kalmadan
bu kurumların medeniyetimizdeki köklerinin araştırılmasının önemli olduğunu düşünü-
yorum. Burada Kamu Denetçiliği Kurumunu konuşuyoruz, bizim medeniyetimizde Kamu
Denetçiliğinin işlevi nasıl, ne şekillerde yerine getirildi? Bunun ortaya çıkarılmasının,
çeşitli yönleriyle aydınlatılmasının önemli olduğunu düşünüyorum. Çünkü vatandaşları-
mızın bu kurumu yabancı bir kurum olarak değil de, İsveç’ten alınmış, Batı’da gelişmiş,
ardından Türkiye’ye alınmış bir kurum olarak değil de, bizim medeniyetimizde geliş-
tirilmiş bir kurumun modern bir versiyonu gibi görmesinin bu kurumu benimsemesi
anlamında çok önemli bir faktör olacağını düşünüyorum. Bu açıdan ben konuşmamda
medeniyetimiz perspektifinden Kamu Denetçiliğini ele almak istiyorum.

Tarihi süreçte, kamu denetçiliği kurumunun nüvesi sayılabilecek uygulamalara
bütün medeniyetlerde rastlanır. Ancak, geçmişte bu konuda en önemli düşünce, uy-
gulama ve kurumlar medeniyetimiz çerçevesinde geliştirilmiştir. Devlet yöneticilerine
yönelik tavsiye kitaplarında ve siyasetname eserlerinde buna dair çok sayıda örnek
bulunabilir. Osmanlı’dan çok daha öncesine gidersek, 776-822 yılları arasında yaşamış
bilge bir devlet adamı ve komutan var: Horasan ve Maveraünnehir bölgesinde Ta-
hiriler Devleti’nin kurucusu Tahir bin Hüseyin. Bunun oğlu Abdullah Abbasi Halifesi
Memûn tarafından Suriye ve Mısır’a olağanüstü vali olarak atanıyor ve o da oğlunun
istifade etmesi için kendisine siyasi bir risale yazıyor. Daha sonra bu risale o kadar
meşhur oluyor ki Memûn bunu bütün valilerine uygulanması amacıyla talimat olarak
gönderiyor. Buradaki tavsiyelerden birisi oğlu Abdullah’ın hâkim olduğu bölgelerde
bir kamu denetçiliği makamı oluşturması âdeta. Şöyle diyor: “Kendini, uğradıkları
kötü muameleyi sana bizzat şikâyet etme imkânı olmayan yoksul ve düşkünlerin ve
hak arama yollarını bilmeyenlerin durumlarını araştırmaya ada. Bu durumda olanların
şikâyetlerine bakmak ve ihtiyaçlarını gidermek üzere güvenilir bir görevli ata.” Şimdi,
önceki konuşmacılar tarafından Divan-ı Mezalim’den çok bahsedildi. Bu önemli kurum
ilk olarak Abbasiler döneminde kuruluyor, halife buna başkanlık yapıyor, daha sonra
tüm Müslüman devletlere intikal eden bu görev için özellikle tanınmış hukukçular
arasından başka birileri de görevlendirilebiliyor. Meşhur hukukçu, sosyolog ve bizim
en büyük devlet düşünürlerimizden İbni Haldun 1361-1363 yılları arasında Fas’ta bu
mahkemenin başkanlığını yapıyor. Otobiyografisinde bu hususu şöyle anlatıyor: “Daha
sonra Ebu Salim iktidarının son deminde beni haksızlıklar divanı başkanlığı görevine
atadı, bunu layıkıyla yerine getirdim, pek çok olumsuz şeyi ortadan kaldırdım, bütün
bunlardan dolayı sevap göreceğimi umuyorum.” Bu da gösteriyor ki, İbn Haldun’un
yaptığı görev, bugünkü modern anlamda kamu denetçiliğinin yaptığı misyona denk

76 14 ŞUB A T 2019