Page 477 - 2022-Yillik-Rapor-web

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

7.15 MÜLKİYET HAKKI

Mülkiyet hakkı gerek ulusal anayasalar gerekse de uluslararası insan hakları sözleşmeleri
ile güvence alınan temel hak ve hürriyetler arasında yer almaktadır. Nitekim
Anayasanın 35’inci maddesinde herkesin, mülkiyet ve miras haklarına sahip olduğu, bu
hakların, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabileceği ve mülkiyet hakkının
kullanılmasının toplum yararına aykırı olamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Anayasanın mülkiyet hakkını güvence altına alarak düzenleyen 35’inci maddesi dışında
birçok maddesinde de mülkiyet hakkını ilgilendiren hükümlere yer verilmiştir. Bu
maddelerin en başında “Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması”na ilişkin düzenlemeyi
içeren 13’üncü madde gelmektedir. Buna göre, “Temel hak ve hürriyetler, özlerine
dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı
olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna,
demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı
olamaz.” Bunun yanında, mülkiyet hakkı kaynaklı Kurumumuza yapılan başvurularda,
sıklıkla incelemeye konu olan maddelerin başında ise kamulaştırmaya ilişkin 46’ncı
madde, toprak mülkiyetine ilişkin 44’üncü madde, kıyılardan yararlanmayı düzenleyen
43’üncü madde, tarih, kültür ve tabiat varlıklarına ilişkin 63’üncü madde, ormanlara
ilişkin 169 ve 170’inci maddeler gelmektedir.

Mülkiyet hakkına ilişkin uyuşmazlıklar, Anayasada güvence altına diğer haklardan
farklı olarak imar hukukundan, medeni hukuka, idare hukukundan, ceza ve ceza
usûl hukukuna kadar aynı anda birden fazla hukuk dalını ilgilendirebilmekte ve bu
yönlerden ayrıntılı inceleme ve araştırmayı gerektirebilmektedir
2022 yılı içinde KDK’ya gelen başvurular incelediğinde başvuruların konusunun ağırlıklı
olarak; kamulaştırma talepleri, kamulaştırma bedelinin ödenmesi, kamulaştırmasız
el atma, kadastro yenileme çalışmaları, imar planları, tapu sicilinin düzeltilmesi,
hazine taşınmazlarının kiralanması, arazi toplulaştırması konularından kaynaklı
uyuşmazlıklardan oluştuğu görülmektedir.

7.15.1 Kamulaştırma ve Kamulaştırmasız El Atma İle İlgili İşlemler

KDK, kamulaştırma işlemleriyle ilgili şikâyetlerde; Anayasanın 13, 35 ve 46’ncı
maddeleri ile 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümleri, 6100 sayılı Hukuk
Muhakemeleri Kanunu ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümleri çerçevesinde
incelemesini yürütmektedir.

Anayasa’nın 46’ncı maddesi hükmü ve 2942 sayılı Kanun gereği asıl olan, kamulaştırma
işlemi yapmak suretiyle idarenin taşınmazı elde etmesi olup Anayasanın 13, 35 ve 46’ncı
maddelerine aykırı biçimde 4.11.1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nda

476 2022 YILLIK RAPOR