Page 79 - KDK

OMBUDSMANLIKLAR HAKKINDA KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME 77

Resen ve Konu Bazlı Soruşturma Güçlerinin Kapsamı

6.2 Avrupa’daki ulusal Ombudsmanlıkların çoğunun resen soruştur-
ma yetkisi bulunmaktadır. Bu yetki, temelini Venedik İlkeleri’n-
den almaktadır ve Ombudsmana, şikâyete konu olmayabilecek
(ör. olası şikâyet sahiplerinin erişimi olmadığından) ve münferit
şikâyet sahipleri tarafından kolay ayırt edilemeyecek hususlara
erişebilme imkânı vermektedir. Resen soruşturma yetkisi olan
Ombudsmanların da bu yetkiyi kullanımları oldukça idareli olsa
da, bildirilen etki yüksektir. Bu yetki, “sistemik” veya “konu bazlı”
soruşturma yetkisini tamamlayıcı olmakla birlikte, bundan farklı
değildir. Bir Ombudsmanın yalnızca olaylardan sonra tepkisel
değil, önleyici bir rolünün de olması isteniyorsa, kümülatif dosya
bakma tecrübesi ile olayı inceleme yetkisinin olması elzemdir.
Ombudsmanlığın hâlihazırda kamuya mâl olan konularda Özel
Raporlar yayımladığı ve bunların, kamu kurumlarına ve hâkim-
lere dağıtıldığı belirtilmiştir. Bu raporlar örneğin, çocuk teslimine
ilişkin hak ihlalleri ve yoksulluk nafakası, Türkiye’deki Suriye-
lilerin durumu ve Türkiye’nin COVID-19 pandemisi karşısındaki
tutumu gibi hususlarda incelemeleri kapsamaktadır. Konu bazlı
veya resen soruşturma görevi ise münferit şikâyetlerin soruştu-
rulmasından daha farklı olduğundan, karmaşık stratejik planla-
ma da dâhil olmak üzere, ilave uygun kaynakların sağlanmasını
gerektirmektedir. Herhangi bir şüpheye yer vermemek adına,
söz konusu resen inceleme yetkisinin İşkenceye Karşı Sözleş-
me (OPCAT) ya da benzeri başka bir uluslararası insan hakları
sözleşmesi kapsamında belirlenmiş bir Ulusal Önleme Mekaniz-
ması olması hâlinde Ombudsmanlığa verilecek yetkilerden çok
daha farklı ve kapsamlı olduğunu ifade etmek isteriz. Bu gibi bir
Ulusal Önleme Mekanizması olmaksızın dahi Ombudsmanlığın,
özgürlüğünden mahrum kalmış kişilerin sorunlarını re’sen ince-
lemeye yetkili olduklarını ve bu yetkiyi uygun olduğu hâllerde
özel raporlar da dâhil olmak üzere rapor hazırlamak ve tavsiye-
lerde bulunmak için kullanması gerektiğini vurgulamak isteriz.

ÖNERİ 16

Ombudsmanlık resen soruşturma yürütmeye ve gerekli olması hâ-
linde kötü uygulamaya dair olguları ortaya koyan özel konu bazlı
raporlara ilişkin yeni bir yetki ve gerekli kaynakları elde etmelidir.