Page 71 - yargi-ozel-raporu

veya yargılama sürerken salıverilme hakkına sahiptir” (5 inci madde
üçüncü fıkra). Anayasanın 19 uncu maddesi kişi özgürlüğü hakkını
Sözleşmeye paralel bir şekilde düzenlemiştir. Ancak, ulusal makam-
ların özgürlükten yoksun bırakma kararlarında kişi özgürlüğünün
önemini vurgulamak bir yana, Anayasanın 19 uncu maddesine bir
atıf dahi görülmemektedir. 32
(93) Ancak Sözleşmenin 5 inci maddesinin uygulanmasına ilişkin,
şu düşünülmelidir: Hâkim ve savcılar tarafından, gözaltı ve tutuk-
luluk kararının sadece kamu yararının tam olarak gerekli görüldüğü
durumlarla sınırlı olması ve bu kararın sadece başlangıçta değil, gö-
zaltı veya tutukluluk durumunun uzatılması hallerinde de gerekçe-
lendirilmesi gerektiği gözetilmelidir. Haziran 2013 itibariyle, infazı
Bakanlar Komitesinin denetiminde olan AİHM tarafından Türkiye
aleyhine 178 karar alınmıştır. Bu kararlar özellikle, Sözleşmenin 5
inci maddesinin üçüncü fıkrasının ihlaline yol açan tutuklu yargıla-
maya sıklıkla başvurulması ve uzun tutukluluk süreleriyle ilgilidir. 33

(94) Uygulamada tutuklama kararı verildikten sonra pek çok davada
tutukluluk süresi, deliller ve tutukluluğun gerekliliği tekrar incelen-
meden rutin bir şekilde uzatılmakta; tutuklama bir koruma tedbi-
ri olmaktan çok sanığı cezalandırma yönünde adeta bir alışkanlığa
dönüşmektedir. Bu tespitte gerçeklik payı bulunmaktadır. Uzatma
Adalet Sistemimizin Sorunları, İyileştirilmesi ve Güvenilirliğinin Artırılması Hakkında Özel Rapor
kararlarında, ilk kararda verilen gerekçeler tekrarlanmakta, kalıplaş-
mış ifadeler kullanılmaktadır. Pek çok davada hâkim ve savcılar, tu-
tuklu yargılamalarda dava işlerinin hızlandırılması yükümlülüğünü
yerine getirememekte ve tutukluluk süresinin uzatılması ile ilgili ek
gerekçe sunulması gerektiği kabul edilmemektedir. AİHM, ulusal
mahkemelerin, kanundaki tutuklama nedenlerine ilişkin terimleri
veya uygulamadaki kalıp ifadeleri tekrarlamakla yetinen ve kanun-
daki tutuklama nedenlerini olayla ilişkilendirmeyen tutukluluk ko-
nusundaki kararlarını soyut (Letellier, §51), basmakalıp (Yağıcı ve
Sargın, §52; Demirel, §58) veya ayrıntıdan yoksun (Simirnova, §70)
olmakla eleştirmekte; bu kararları gerekçesiz veya gerekçeyi yeter-
siz bularak, Sözleşmenin 5 inci maddesinin üçüncü fıkrasının ihlal

32 DOĞRU, Osman, Sanık Öğüten Çarklar: İnsan Hakları Açısından Türkiye’de
Ceza Adalet Sistemi, TESEV, 2012, sf. 31.
33 LEMONDE, age, sf. 28.

44