Page 309 - 2021 Yıllık Rapor

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da
söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu
önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu
korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında şartlı
mülteci statüsü verilir. Üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar, şartlı mültecinin Türkiye’de
kalmasına izin verilir” hükmüne,
“İkincil Koruma” başlıklı 63 üncü maddesinde düzenlenen, “(1) Mülteci veya şartlı mülteci
olarak nitelendirilemeyen, ancak menşe ülkesine veya ikamet ülkesine geri gönderildiği
takdirde; a) Ölüm cezasına mahkûm olacak veya ölüm cezası infaz edilecek, b) İşkenceye,
insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak, c) Uluslararası veya ülke
genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle
şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak, olması nedeniyle menşe ülkesinin veya ikamet
ülkesinin korumasından yararlanamayan veya söz konusu tehdit nedeniyle yararlanmak
istemeyen yabancı ya da vatansız kişiye, statü belirleme işlemleri sonrasında ikincil koruma
statüsü verilir” hükmüne uygunluğunu titizlikle incelemektedir.
Ayrıca muhatap merkezlerin yerinde incelenmesine yönelik planlama yapılmıştır. Bu
çerçevede, 18-19 Kasım 2021 tarihleri arasında, Kamu Başdenetçisi Şeref Malkoç ve
Kamu Denetçisi Fatma Benli Yalçın’ın refakatinde Aydın ve İzmir illerinde inceleme
ve araştırma gerçekleştirilmiştir. İlgili valiler başta olmak üzere, yabancılar, göç ve
iltica konularından sorumlu kamu kurum ve kuruluşlarının üst düzey yetkilileri ile
görüşmeler yapılmıştır. Ziyaret kapsamında İzmir ve Aydın illerindeki geri gönderme
merkezleri yerinde incelenmiş, bu mekânların ve burada tutulan kişilerin durumları
bizzat gözlenmiştir. Ziyarette ayrıca, özellikle Yunanistan gibi Avrupa ülkelerinin,
ülkelerine giren yabancılara yönelik hukuka ve temel insan haklarına aykırı şekilde
uyguladığı “push back (geri itme)” konusunda, İzmir ve Aydın Valiliklerinin görüş
ve değerlendirmeleri alınmıştır. Bu noktada, Yunanistan başta olmak üzere Avrupa
ülkelerinin bahse konu geri itme eylemlerinin, insanlık suçu teşkil ettiğine dair
değerlendirmeler not edilmiştir. Aynı şekilde tek bir geri gönderme merkezinde
yüzden fazla ülkeden kişinin barındırılabilmesi, çoğu durumda kişilerin üzerinde
kimliklerini tevsik edici belge olmadığından ve dönmemek için ülkelerinin isimlerini
vermediklerinden tespitin dahi çok zor olabilmesi, her birinin ülkesi ile olan yazışmaya
göre barınanların GGM’de kalış süresinin uzayabilmesi, çok zor şartlar altında büyük
hayallerle geldikleri çoğu zaman ailenin bütün mal varlığını satarak kaçakçılara teslim
ettikleri bir ortamda yakalanarak sınır dışı etmenin oluşturduğu psikolojik buhranlar,
madde bağımlılığı ve intihar eğilimi, bazen de Kabil Havalimanının ele geçirilmesi
gibi kaynak ülkelerdeki durum gerekçesiyle gerçekleşen toplu kaçma ve toplu isyan
girişimleri geri gönderme merkezleri için oldukça zorlayıcı konulardan sadece bir
kaçıdır.
Bu noktada geri gönderme merkezlerine yönelik her başvuru dikkatle incelenmekte,
kamera kayıtları, doktor raporları, varsa soruşturma evrakları özel olarak araştırılmakta,
adli mercilere intikal etmiş olan vakalar açısından dahi süreç izlenmekte ve idari/disiplin

308 2021 YILLIK RAPOR