Page 71 - KDK

dilimize girmiştir. Toplumsal hayatımıza girdiği ilk günlerden beri
“vatandaşlık”, devletle birey arasında yasal düzeni oluşturan ve o ya-
sal düzenden meşruiyetini alan bir kurum olarak değerlendirilmiştir.
Bunun sebebi, vatan ve yurt kavramlarının devlet ve birey arasındaki
ilişkinin vazgeçilmez bir ifadesi olmasıdır. Kavramın anlatmak istediği
vatandaşlığın devletle birey arasındaki yasal ilişkinin somut göstergesi
olduğudur. Bu kapsamda devlet bireyin haklarını tanıyan, koruyan ve
güvence altına alan bir kurumdur.
16.1) Hukukumuzda bugün var olan modern vatandaşlık kurumu-
na tarihsel açıdan bakıldığında, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığının
hukuki bir kurum olarak Anayasa’larımızda yer bulmuş olduğu tespit
edilebilir; kurumun temelleri ise Tanzimat döneminde modernleşme
çabalarının ortaya çıkması ile atılmış ve bu temeller aslında Osmanlı,
devlet ve toplum yapısından bağımsız olarak şekillenmemiştir. Ger-
çekten, Türk hukukunda vatandaşlık, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki
tebaa statüsünden, Cumhuriyetle birlikte ulus-devletin vatandaşlık
anlayışına doğru gelişme göstermiştir.
16.2) Bilindiği üzere, Osmanlı Devleti’nde farklı inanç gruplarına
mensup kişiler bir arada yaşamışlardır. Bu farklı inanç gruplar arasın-
da gayrimüslim tebaa için zımmi terimi kullanılmıştır. Osmanlı Devle-
ti’nde zimmilere İslâm hukukunun yanında örfî hukuk da uygulanmış-
tır. Zaman zaman zimmilerle ilgili çıkarılan fermanlar, büyük ölçüde
İslâm hukukuna uygun olmakla birlikte devlet idarecilerinin görüşle-
rini de yansıtmaktadır. Bu husus Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel
Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan
“Gökkubbe Altında Birlikte Yaşamak” adlı eserde yer verilen
belgelerde görülmektedir.
- Sultan II. Mehmed (Fatih) dönemine ait belgede; “Makamı-
ma gelip yüz sürerek ellerinde mevcut olan Hz. Peygamber ve Hz.
Ömer’den bu yana Kudüs-i Şerif’teki Hz. İsa’nın doğduğu Beytül-
lahm Kilisesi, Kamame Kilisesi vb. kutsal mekanlar ile ilgili sahip
oldukları hak ve imtiyazları yeniden talep eden Kudüs Rum Pat-
riği Atnasyos ve ruhbanlarına aynı imtiyazları verdim. Bunları
kimse rencide etmesin. Kim ki bu hükmün feshini murad ederse
Allah’ın ve Resulünün hışmına uğrasın”

66 KAMU DENETÇILIĞI KURUMU