Page 88 - geri itme ozel raporu son

“Pushback” of Human Rights / Ege Denizi’ndeki Geri İtmeler ve Boğulan İnsan Hakları Özel Raporu

2.2. Bölgesel Düzeydeki Sözleşme ve Düzenlemeler

2.2.1. Avrupa Konseyi Düzenlemeleri

Avrupa ülkelerinin sığınma başvurularını insan onuruna uygun bir şekilde kabul etmeleri, Avrupa’nın
koyduğu normların bir gereği olarak karşımıza çıkmaktadır.

“Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi” Avrupa’da insan haklarını ve temel özgürlükleri korumak amacıy-
la imzalanmış bir Avrupa Konseyi sözleşmesi olup, Sözleşmenin uluslararası koruma hukuku bakımın-
dan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi karar ve içtihadında sıklıkla atıfta bulunulan maddeleri, yaşam
hakkının korunmasına ilişkin 2. maddesi ile hiç kimsenin işkenceye veya insanlık dışı ya da aşağılayıcı
muamele veya cezaya tabi tutulamayacağını belirten işkence yasağına ilişkin 3. maddesidir. Sözleş-
menin 15. maddesi meşru savaş fiilleri sonucunda meydana gelen ölüm hali dışında 2. ve 3. madde-
ye aykırı tedbirlere izin vermemektedir. Bununla birlikte AİHM, kuvvet kullanmanın, özellikle ölümcül
kuvvet kullanmanın, kullanılan kuvvet “kesinlikle gerekli” ve “kati ölçüde orantılı” olması durumunda 2.
maddeyi ihlal etmediğini belirtmektedir. 24
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi karar ve içtihadında, Sözleşme’de tanımlanan diğer haklara da sıklık-
la değinilmektedir. Devletlerin topraklarında ya da yetki alanlarında bulunan herkesin insan haklarına,
bu kişilerin göç statülerinden bağımsız olarak, saygı duyma, bu hakları koruma ve bu hakları gerçek-
leştirme yükümlülüğü vardır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 1. maddesi uyarınca Sözleşme’ye
taraf devletlerin Sözleşmede yer alan “hak ve yükümlülükleri kendi yetki alanları içinde bulunan herkese”
tanıyacaklarını belirtmektedir. Geri itme uygulamaları ayrıca Sözleşme’nin 5. maddesine (özgürlük
25
ve güvenlik hakkı), 8. maddesine (özel yaşama ve aile yaşamına saygı hakkı), 13. maddesine (etkili
başvuru hakkı) ve 14. maddesine (ayrımcılık yasağı) aykırılık teşkil etmektedir.

AİHS’e ek protokoller açısından Sözleşme’nin uluslararası koruma hukuku bağlamında değerlendirile-
bilecek protokollerinden ilki “4 Numaralı Ek Protokol”dür. Bu protokol, yabancıların topluca sınır dışı
edilmelerini yasaklamaktadır. 26

Bu protokollerin ikincisi ise, “7 Numaralı Ek Protokol”dür. Bu Protokol ise yabancıların sınır dışı edil-
melerine karşı usul güvenceleri içermekte olup Protokole göre, bir devletin ülkesinde kurallara uygun

24 Avrupa İnsan Hakları Komisyonu, Stewart/Birleşik Krallık, no. 10044/82, 10 Temmuz 1984, https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22ite-
mid%22:[%22001-73738%22], Erişim Tarihi: 05/09/2021; AİHM, McCann ve diğerleri/Birleşik Krallık, no. 18984/91, 27 Eylül 1995, pa-
ragraf 148–149, https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-57943%22]}; Erişim Tarihi: 05/09/2021.
25 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin “bir devlet yetki alanında bulunmayan bir birey üzerinde kendi aktörleri aracılığıyla kontrol ve otorite
uygulandığı andan itibaren, söz konusu olaydaki kişinin durumuyla ilgili olan ve sözleşmenin birinci bölümünde yer verilen bireysel hak
ve özgürlükleri, Sözleşme’nin birinci maddesi gereği o kişiye sağlama yükümlülüğü altındadır” şeklinde belirttiği AİHM Büyük Dairesinin
23/02/2012 tarihli ve 27765/09 Başvuru no.lu Hirsi Jamaa ve diğerleri/İtalya Kararı için bkz. www.echr.coe.int/Documents/FS_Ext-
ra-territorial_jurisdiction_ENG.pdf; Erişim Tarihi: 05/09/2021.
26 Bu protokolde yasaklanan yabancıların toplu olarak sınır dışı edilmesi, “bir grup yabancı içerisindeki her bir bireyin özel durumunun
makul ve tarafsız bir biçimde incelenmesi sonucunda uygulanan sınır dışı etme tedbirleri hariç olmak üzere, yabancıların grup olarak bir
ülkeyi terk etmeye zorlanması” şeklinde anlaşılmaktadır. Bkz. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin resmi internet sayfası, http://www.
echr.coe.int/Documents/FS_Collective_expulsions_TUR.pdf; Erişim Tarihi: 05/09/2021.

86