Page 96 - geri itme ozel raporu son

“Pushback” of Human Rights / Ege Denizi’ndeki Geri İtmeler ve Boğulan İnsan Hakları Özel Raporu

1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme’nin 33. maddesi “geri göndermeme”
(non-refoulement) ilkesini içermektedir. Sözleşme’nin 33. maddesinde, “Hiçbir Taraf Devlet, bir mül-
teciyi, ırkı, dini, tâbiiyet, belli bir sosyal gruba mensubiyet veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayat ya da özgür-
lüğü tehdit altında olacak ülkelerin sınırlarına, her ne şekilde olursa olsun geri göndermeyecek veya iade
etmeyecektir.” ibaresi yer almaktadır.

Ayrıca geri gönderme yasağı ile alakalı tek uluslararası düzenleme bu Sözleşme olmayıp, 1984 tarihli
İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Mil-
letler Sözleşmesi (3. madde), BM Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi (2. ve 7. madde yorumlanarak),
1949 tarihli Harp Zamanında Sivillerin Korunmasına İlişkin Cenevre Sözleşmesi (45. madde), Avrupa
İnsan Hakları Sözleşmesi (3. madde), 1967 Protokolü, 1962 tarihli Afrika Birliği Örgütü Mülteci Sözleş-
mesi (2. madde), Cartagena Mülteciler Bildirisi, 1969 tarihli İnsan Hakları Amerika Sözleşmesi de bu
bağlamda sayılabilir.

BM Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi’nin 2. ve 7. maddelerinin de geri göndermeme ilke-
sine ilişkin olduğu yorumlanmaktadır. Sözleşme’nin 2(1) maddesinde, “Bu Sözleşme’ye Taraf her
Devlet kendi ülkesinde yaşayan ve yetkisi altında bulunan bütün bireylere ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal
ya da başka fikir, ulusal ya da toplumsal köken, mülkiyet, doğum ya da başka bir statü bakımından hiçbir
ayırım gözetmeksizin bu Sözleşme’de tanınan hakları sağlamak ve bu haklara saygı göstermekle yükümlü-
dür.” şeklinde, 7. maddesinde ise “Hiç kimse işkenceye ya da zalimane, insanlık dışı ya da küçük düşürücü
muamele ya da cezalandırmaya maruz bırakılamaz. …” şeklinde belirtilmiştir.
1984 tarihli İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya
Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’nin 3(1) maddesi uyarınca, “Hiçbir Taraf Devlet bir şahsı, işken-
ceye tabi tutulacağı tehlikesinde olduğuna dair esaslı sebeplerin bulunduğu kanaatini uyandıran başka
devlete geri göndermeyecek, sınır dışı etmeyecek veya iade etmeyecektir”.

1969 tarihli Afrika Birliği Örgütü Sözleşmesi’nin 2(3) maddesinde, “Hiç kimse bir üye tarafından
… yaşamının, bedensel bütünlüğünün ya da özgürlüğünün tehdit altında olduğu bir ülkeye geri dönmeye
ya da orada kalmaya zorlayacak, sınırda reddedilme, geri gönderilme ya da ihraç gibi önlemlere maruz
bırakılamaz.” hükmüne yer verilmiştir.

1969 tarihli İnsan Hakları Amerika Sözleşmesi’nin 22(8) maddesinde, “Bir yabancı, yaşama hakkı
veya kişisel özgürlüğünün ırkı, milliyeti, dini, sosyal konumu veya siyasal görüşleri nedeniyle ihlal edilmesi
tehdidi bulunan ülkeye, menşe ülkesi olup olmadığı önemli olmaksızın, gönderilemez veya geri gönderile-
mez” hükmüne,

1949 tarihli Harp Zamanında Sivillerin Korunmasına İlişkin Cenevre Sözleşmesi’nin 45. mad-
desinde, “Himaye gören şahıslar, sözleşmeye dahil bulunmayan bir devlete nakledilemezler. … Himaye
gören bir şahıs, siyasî veya dini akidelerinden dolayı zulme uğramaktan korkabileceği bir memlekete hiç bir
veçhile naklolunamaz.” hükmüne yer verilmiştir.

94