Page 95 - geri itme ozel raporu son

“Pushback” of Human Rights / Ege Denizi’ndeki Geri İtmeler ve Boğulan İnsan Hakları Özel Raporu

Geri göndermeme ilkesi, bir mültecinin ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya si-
yasi fikirleri nedeniyle yaşamı ya da özgürlüğünün tehdit altında olacağı ülkelere her ne şekilde olursa
olsun geri gönderilmesinin yasaklanmasını ifade etmektedir. 46
Sözü edilen ilke ayrıca işkence ve ölüm cezası gibi ciddi insan hakkı ihlalleri ile karşı karşıya kalma riski
olan ancak hukuki olarak mülteci tanımını karşılamayan diğer kişiler için de geçerlidir. Dolaylı geri
gönderme ise bir ülkenin bireyi ciddi zararla karşı karşıya kalacağı üçüncü bir ülkeye gönderecek olan
bir ülkeye göndermesi anlamına gelmekte ve uluslararası hukuk tarafından yasaklanmaktadır. 47
Geri göndermeme, uluslararası insan hakları ve mülteci hukukunun temel bir ilkesidir. Kişilerin
nakledilecekleri veya sınır dışı edilecekleri yerde veya ölüm, işkence veya zalimane davranış, insanlık
dışı veya aşağılayıcı muamele veya cezalandırma, zulüm, zorla kaybetme veya diğer ağır insan hakları
ihlallerinin gerçek bir risk oluşturacağı (zincirleme geri gönderme) bir üçüncü devlete daha sevk edil-
meleri halinde, yukarıda sıralanan ağır insan hakları ihlalleri gibi telafi edilemeyecek zarar riski altında
olduğuna inanmak için önemli nedenler söz konusu olduğunda, statülerine bakılmaksızın herhangi
bir bireyin sınır dışı edilmesini ve nakledilmesini kapsayan her türlü uygulamayı yasaklamaktadır. Ulus-
lararası insan hakları hukuku kapsamında geri göndermeme ilkesi, herhangi bir istisna olmaksızın
mutlak doğası ile nitelendirilmekte ve vatandaşlık durumundan, uyruğundan, vatansızlık halinden,
göçmenlik durumundan vb. bağımsız olarak tüm göçmenler dahil olmak üzere her bireye her ko-
şulda uygulanmaktadır. 48

Çok çeşitli telafi edilemeyecek zarar risklerine uygulanacak şekilde yorumlanan geri göndermeme
ilkesi, yaşam hakkına, kişinin bedensel ve ruhsal dokunulmazlığına veya özgürlüğüne yönelik riskler,
işkence ve kötü muamele gibi ciddi insan hakları ihlali riski taşıyan durumlarda kişilerin geri gönderil-
mesini önlemek için uygulanmalıdır. Belirli durumlarda, telafi edilemeyecek zarar riskinin kişisel değer-
lendirmesi, diğer unsurların yanı sıra, ekonomik ve sosyal haklara erişim veya bunlardan yararlanma
düzeyini içermektedir. 49
Mülteci ve göçmenlerin uluslararası mülteci hukuku ve uluslararası insan hakları hukuku uyarınca
sahip oldukları haklarının ihlal edilmesi durumunda etkili bir hukuk yoluna erişebilme hakkı bu-
lunmaktadır. Devletler, geri itme uygulamaları, kötü muamele ve aşırı güç kullanımı gibi ciddi insan
hakları ihlali iddialarını hızlı, etkili ve bağımsız bir şekilde soruşturmalıdır. 50

46 Bülent ÇİÇEKLİ, Uluslararası Hukukta Mülteciler ve Sığınmacılar, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2009, s. 80.
47 Uluslararası Af Örgütü, 2015, Korku ve Tel Örgüler Avrupa’nın Mültecileri Dışarıda Tutma Yaklaşımı, s. 6, https://www.amnesty.org.
tr/uploads/files/Rapor/FEAR%20AND%20FENCES%20EUROPE’S%20APPROACH%20TO%20KEEPING%20REFUGEES%20AT%20BAY.
PDF; Erişim Tarihi: 05/09/2021.
48 A/HRC/47/30, paragraf 41.
49 A/HRC/47/30, , paragraf 42.
50 16 Aralık 2005 tarihli ve 60/147 sayılı BM Genel Kurul Kararı, http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/RemedyAndRepa-
ration.aspx; Erişim Tarihi: 05/09/2021.

93