Page 97 - geri itme ozel raporu son

“Pushback” of Human Rights / Ege Denizi’ndeki Geri İtmeler ve Boğulan İnsan Hakları Özel Raporu

Geri gönderme yasağı, uluslararası hukuk açısından sınırdan geri çevirmeyi de kapsamakta-
dır. Cartagena Mülteciler Bildirisinin 3. maddesinde “… bölgede kullanılması tavsiye edilen mülteci
tanımı ya da kavramı, 1951 Sözleşmesinin ve 1967 Protokolünün öğelerini içerdiği gibi, bunun yanı sıra,
yaygın şiddet, dış saldırı, iç çatışmalar, yaygın insan hakkı ihlalleri ya da kamu düzenini ciddi olarak bozan
diğer durumlardan dolayı hayatları, güvenlikleri, ya da özgürlükleri tehdit altında olduğu için ülkelerinden
kaçan kişileri de kapsayacaktır.” şeklinde belirtilmiş, 5. maddede ise sınırda geri çevirmenin geri
göndermeme ilkesinin ihlali olduğu belirtilmiştir.
14 Aralık 1967’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen Devlete Sığınmaya
İlişkin Beyanname’nin (2312 (XXII) sayılı karar) 3. maddesinde, Beyanname kapsamındaki hiç kim-
senin sınırda geri çevrilmeye; eğer sığınma aradığı ülkenin sınırından giriş yapmış ise zulümle karşılaşa-
bileceği herhangi bir ülkeye sınır dışı edilmeye veya geldiği ülkeye zorla geri göndermeye maruz bırakı-
lamayacağı belirtilerek geri göndermenin sınırdan geri çevirmeyi de kapsadığı açıkça belirtilmiştir.

Devletlerin Cenevre Sözleşmesi’ni nasıl uyguladıklarını denetlemekle görevli BMMYK, uluslararası ko-
ruma hakkındaki 13 Eylül 2001 tarihli belgesinde (A/AC.96/951) 33. maddedeki “geri göndermeme”
ilkesi hakkında şunları belirtmiştir: 51

“Sözleşme tarafından öngörülerek çekince konulmasına izin verilmeyen başlıca koruma ilkesidir. Bu ilke
pek çok bakımdan, İnsan Hakları Evrensel Bildirisinde tanınan sığınma hakkının mantıksal bütünleyici-
sidir. Bütün devletleri bağlayan bir uluslararası gelenek hukuku kuralı haline gelmiştir. Ayrıca uluslararası
insan hakları hukuku, non-refoulement ilkesini, işkence ve zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele
veya ceza mutlak yasağının temel bir tamamlayıcısı olarak belirlemiştir. Geri göndermeme yükümlülüğü,
resmen (statüsünün) tanınmasından bağımsız olarak mültecilere uygulanır; bu nedenle açık bir şekilde
statüleri henüz tespit edilmemiş olan sığınmacılar da buna dahil olmaktadır. Bu ilke, bir sığınmacı ya da
mültecinin, hayatının veya özgürlüğünün tehlikeye gireceği ya da zulüm görme tehlikesiyle karşılaşacağı
ülkelerin sınırlarına geri gönderilmesi anlamına gelebilecek şekilde devlete atfedilebilir her türlü tedbiri kap-
sar. Bu (tedbirlere), ister bireysel bir sığınma isterse kitlesel mülteci akını söz konusu olsun, sınırdan çevirme,
durdurma, dolaylı geri gönderme dahildir.”

BMMYK Yürütme Kurulu’nun geri göndermeme ilkesi ile ilgili aldığı kararında da, “Geri gönder-
meme ilkesinin temelinde, mülteci statüsünün resmen tanınıp tanınmadığına bakılmaksızın, bireyin men-
şe ülkesine döndüğünde zulme konu olup olmayacağı hususu yatmaktadır.” şeklinde belirtilmektedir.
52
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin 3. maddesinde, “Çocuklara ilişkin olarak
kamusal ya da özel sosyal yardım kurumları, mahkemeler, idari makamlar veya yasama organları tarafın-
dan yapılan bütün tasarruflarda, çocuğun yüksek yararı öncelikli olarak göz önünde bulundurulacaktır.”
hükmüne yer verilmiş,

51 UNHCR Executive Commitee Of The High Commissioner’s Programme A/AC.96/951, Note On International Protection, 2001, madde
16 için bkz. https://www.unhcr.org/excom/excomrep/3bb1c6cc4/note-international-protection.html; Erişim Tarihi: 05/09/2021.
52 UNHCR Executive Commitee Conclusion No.6(XXVIII), Non- Refoulement, 1977, (c) paragraf için bkz. https://www.unhcr.org/excom/
exconc/3ae68c43ac/non-refoulement.html; Erişim Tarihi: 05/09/2021.

95