Page 99 - kamu-personel-rejimi-1

faaliyette bulunmaya mecbur bırakılması hem kişi hürriyetiyle bağdaşma-
yan bir husustur; hem de bu duruma sokulan kişi için bir eziyet teşkil eder.
Bu nedenledir ki maddenin birinci fıkrası zorla çalıştırmayı yasaklamak-
tadır. Bu fıkra ile aynı zamanda “Angarya yasağı” da getirilmiştir. “Angar-
ya”, kişinin emeğinin karşılığını almadan zorla çalıştırılmasıdır. Maddenin
ikinci fıkrası “Zorla çalıştırma” sayılmayacak halleri göstermektedir ve bu
sayım sınırlayıcıdır.” denmek suretiyle zorla çalıştırma ve angaryanın
tanımı yapılmıştır.
Zorla çalıştırma kavramının tanımı ve içeriği belirlenirken temel in-
san haklarına ilişkin uluslararası sözleşmelerden, Avrupa İnsan Hak-
ları Mahkemesinin yorum ve içtihatlarından faydalanılabilir. Zorla ça-
lıştırma yasağına ilişkin bir tanımı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
yukarıda uygulamalar başlığı altında yer verilen ... Belçika Kararında
29 No.lu Cebri ve Mecburi Çalıştırmaya İlişkin İLO Sözleşmesinin 2.
maddesine ve AİHS’nin 4. maddesine atıfta bulunmak suretiyle yap-
mıştır.

102) Söz konusu kararda esas alınan tanıma göre zorla çalıştırma,
“herhangi bir kişinin ceza tehdidi altında ve bu kişinin tam isteği
olmadan mecbur edildiği tüm iş veya hizmetleri” ifade etmektedir.
Buna göre, zorla çalıştırmadan söz edilebilmesi için, kişinin ceza tehdi-
di altında ve rızası bulunmaksızın çalıştırılması gerekmektedir (AYM,
E.2011/150, K.2013/30, K.T. 14/2/2013).

Anayasa’nın 18. maddesinde zorla çalıştırma yasağıyla birlikte an-
garyanın da yasak olduğu belirtilmiştir. Sözleşme’de yer almayan bu
ifade, Anayasa’nın 18. maddesinin gerekçesinde “kişinin emeğinin
karşılığını almadan zorla çalıştırılması”; Anayasa Mahkemesinin
çeşitli kararlarında da “bir maldan ya da bir kişinin çalışmasın-
dan karşılıksız yararlanma” şeklinde tanımlanmıştır (Bkz. AYM,
E.2011/150, K.2013/30, K.T. 14/2/2013). Buna göre angarya, zorla
çalıştırmanın bedel ödenmeksizin yaptırılan şekli olarak kabul edilebi-
lir. Dolayısıyla, angarya yasağı ile ilgili şikâyetlerin de zorla çalıştırma
yasağı kapsamında incelenmesi gerekir.
103) AİHM’e göre bir eylemin zorla çalıştırma veya zorunlu çalış-
ma sayılabilmesi için: Kişinin işi kendi iradesine aykırı olarak yap-
ması, işi yapma yükümlülüğünün “haksız” veya “baskıcı” olması
veya yapılmasının katlanılmaz sıkıntılara yol açması gerekir.

94 KAMU DENETÇILIĞI KURUMU