Page 366 - temel-haklar

aslında mülkiyet hakkının özüne dokunan bir işlemdir. Zorla alımın
dayanağı olan kamu yararı kavramı, mülkiyetin karşılıksız devrine
dayanak tutulamaz. Anayasanın 13. Maddesi temel hak ve özgürlük-
leri sınırlandırırken hakların özüne dokunmayı yasaklamıştır. Kamu
yararına dayanan kamulaştırma işleminde taşınmazın gerçek
karşılığının ödenmesi halinde mülkiyet hakkı paraya çevril-
mek suretiyle korunmuş olacağından, ‘öze dokunma’ durumu
da ‘sınırlama’ niteliğine dönüşmüş olacaktır. Kamulaştırma işle-
mine mukabil taşınmazın gerçek değeri ödenmediği takdirde mülkiyet
hakkının özüne dokunulmuş olur.

27) Mülkiyet hakkı, kamulaştırmadaki değerleme sürecinin
sonunda malike ekonomik bir hak kategorisi olarak niteleyebi-
leceğimiz ‘gerçek karşılık hakkı’ olarak görünüm kazanmakta-
dır. Bu bakımdan taşınmazı kamulaştırılan bir bireyin kamulaştırma
neticesinde en temel hakkı ve çıkarı; taşınmazın adil, anlamlı, orantılı
bir biçimde gerçek değerini alabilmektir. Gerçek karşılığın ödenmesi
ilkesi; yasama, yürütme, yargı organlarına yöneltilmiş anayasal bir di-
rektiftir.
28) Anılan gerçek karşılık kavramı ile tanımlanan maddi tutarın
vaktinde ve peşin olarak ödenmesi, vaktinde ödenememesi duru-
munda da bedelin güncelliğini koruyabileceği bir yasal faiz ile bera-
ber ödenmesi, taşınmaz malikinin en tabi haklarındandır. Bu hakkın
korunmasına ilişkin olarak AİHS Ek 1. Nolu Protokol Kapsa-
mında AİHM tarafından verilen kararlarda mülkiyet hakkının sı-
nırlandırdığı hallerde, özellikle de mülkiyetten mahrum bırakma
durumunda devletin tazminat ödemesi, müdahalenin hukuka
uygun olması için bir gereklilik olarak görülmektedir. Diğer ta-
raftan, Mahkemeye göre tazminat ödenmesi şartı, farklı menfaatler
arasında ‘adil denge’ ye saygı gösterilip gösterilmediğinin değerlen-
dirmesinde önemli bir husustur. Dahası, tazminat ödenmesi şartı gibi
bir şart öngörülmemesi halinde, Ek Protokol’ün 1’nci maddesinin sağ-
ladığı mülkiyet hakkı ‘büyük ölçüde kâğıt üzerinde ve etkisiz’ kalacak-
tır.(ETKÜ, Mehmet Akif, Kamu Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Avrupa
İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mülkiyet Hakkına Bakışı, (1. Baskı)Ekim
2009, s-244-245)

KAMU DENETÇILIĞI KURUMU 361