Page 48 - Karabağ Raporu

46 Karabağ İnsan Hakları İnceleme Raporu

Diğer taraftan, doğaya verilen zarar çevre hakkını gündeme getirmektedir. Çevre
hakkı bir insan hakkı olup, bu alamda ilk defa 1972’deki Birleşmiş Milletler
Çevre Konferansı’nda yayınlanan Stockholm Bildirgesi’nde somut olarak yer
almıştır. Bildirgede özgürlük, eşitlik, ve kaliteli bir çevrede onurlu ve yeterli yaşam
şartları sağlanmış olarak yaşamanın insanların temel hakları olduğu, insanın, aynı
zamanda, bugünkü ve gelecek kuşaklar için çevreyi koruma ve iyileştirmenin ciddi
sorumluluğunu da taşıdığı, doğal kaynakların ve özellikle doğal ekosistemlerin
özgün örneklerinin bugünkü ve gelecek kuşaklar için gerektiği şekilde yönetilerek
korunması gerektiği, Devletlerin kendi hakimiyet sınırları dışındaki devlet ve
bölgelere verdikleri çevre zararı ve yaydıkları kirlilikten dolayı sorumlu tutulmaları
ve tazminat ödemeleri için uluslararası hukukun gerektiği şekilde genişletilmesi
için işbirliği yapacakları ilkeler arasında yer almaktadır.

Stockholm Bildirgesinden 20 yıl sonra 1992 yılında gerçekleştirilen Rio Konferansı
Bildirgesinin ilk ilkesinde insanların doğayla uyumlu, sağlıklı ve üretken bir yaşam
sürmeye hakları olduğu hususu düzenlenmiş olup, temel insan hakkı olan yaşam
hakkı ile çevre hakkı yine beraber ele alınmıştır. 1998 yılında kabul edilen Aarhus
Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Karar Vermede Halkın Katılımı ve Yargıya
Başvuru Sözleşmesinde de çevrenin yeterli bir şekilde korunmasının, insan refahı
ve yaşam hakkı dahil olmak üzere temel insan haklarından yararlanılması açısından
hayati olduğu tanınmıştır.

Stockholm ve Rio Bildirgeleri diplomatik konferans bildirgeleridir ve remi olarak
bağlayıcı değillerdir. Ancak her iki Bildirge de geleneksel uluslararası hukuku
yansıtan ilkelere sahiptir ve güçlü birer insan odaklı yaklaşım sergilemektedirler.
20
Stockholm Bildirgesi uluslararası çevre hukukunun temeli olarak görülmektedir.
Bahse konu hususlar çerçevesinde, Ermenistan’ın işgal ettiği topraklarda doğaya
verdiği zarar ile uluslararası insancıl hukuk ilkelerini ve çevre hukuku kapsamında
insan haklarını ihlal etmiştir.

20 https://legal.un.org/avl/ha/dunche/dunche.html