Page 45 - Karabağ Raporu

Karabağ İnsan Hakları İnceleme Raporu 43

1992 yılında Ermenistan tarafından atılan füzeye hedef olan, dünyanın ikinci
ekmek müzesi unvanına sahip Ekmek Müzesindeki tahribatın yanı sıra Cuma ve
Giyaslı Camilerindeki hasarlar da üzülerek izlenmiştir.

AGİT Minsk Grubu’nun 2010 yılında Azerbaycan’ın işgal edilen topraklarına
yapılan yerinde inceleme çalışması sonucunda mezarlıkların ve ibadet yerlerin
16
korunması için gerekli önlemlerin alınması gerektiği tavsiye edilmiştir.
Buna rağmen gerek Penah Ali Han’ın saray binasının gerekse Cuma ve Giyaslı
Camilerinin ahır olarak kullanılması, dolayısıyla içlerinde İslam dininde haram
olan domuzların da dâhil olduğu hayvanların beslenmiş olması, tarihi binayı ahır
olarak kullanabilmek için içine sonradan kapı inşa edilmesi hem kültürel malların
korunması ilkesini hem de kültürel mallara saygı ilkesini ihlal etmektedir. (Tarihi
ve kültürel öneme sahip binaların yanı sıra ibadet yeri olan Camide beslenen
hayvanlara ait fotoğraflar ilgili bölümde paylaşılmıştı.)

Uluslararası insancıl hukuk ilkeleri kapsamında Giyaslı Caminin özelinde Caminin
içindeki yangının izleri de ayrı bir öneme sahiptir. Zira işgal güçleri çekilmeden
önce 2020 yılında Cami ateşe verilerek yangın çıkartılmıştır.
İşgalden kurtulduktan sonra Ağdam’ı yerinde ziyaret etme fırsatı elde eden tarih
uzmanı öğretim üyesi Doç.Dr. Yüksel ÖZGEN de kendisiyle gerçekleştirilen
görüşmede tarafımızla kişisel izlenim ve tespitlerini paylaşmıştır. Bu kapsamda
Özgen, bölgeye girer girmez öncelikle bir anda değişen bitki örtüsünün dikkatini
çektiğini, bölgenin verimli topraklarına rağmen nar ağacı dışında hiçbir ağaç
göremediklerini, suyun bile çekildiğini, bir çınar ağacının sadece gövdesinin
kaldığını gördüğünü, ağacın dibine bir kimyasal madde döküldüğünü ve kökünün
kurutulduğunu öğrendiğini, çınar ağaçlarının anıt ağaçlar olduğunu, tarihsel
önem taşıdıklarını, bu açıdan çınar ağacının kurutulmasını önemli bulduğunu
belirtmiştir. Özgen, diğer taraftan yerleşim yeri olan Ağdam’da sivil yaşama dair bir
iz göremediklerini, işgalden önce nüfusu 30.000 civarında olan Ağdam’da halkın
yaşadığı tüm evlerin yıkıldığını, sadece temel taşlarının kaldığını, yıkılan taşların
ise ortada olmadığını, yetkililerden söz konusu taşların ve evlerdeki eşyaların
satıldığını öğrendiklerini, bunun bölgeye yerleşmeyi planlayan bir topluma ait
hareket tarzı olmadığını ifade etmiştir. Özgen, Ağdam’da Cuma ve Giyaslı Kent

16 Executive Summary of the “Report of the OSCE Minsk Group Co-Chairs’ Field Assessment
Mission to the Occupied Territories of Azerbaijan Surrounding Nagorno-Karabakh” https://
www.osce.org/files/f/documents/7/d/76209.pdf