Page 350 - yargi-ozel-raporu

(670) Öte yandan, Ombudsman tarafından hukuka uygunluk de-
netimi yanında, hakkaniyet ve insan haklarına dayalı adalet anlayışı
içinde; kanunlara uygunluk, ayrımcılığın önlenmesi, ölçülülük, yet-
kinin kötüye kullanılmaması, eşitlik, tarafsızlık, dürüstlük, nezaket,
şeffaflık, hesap verilebilirlik, haklı beklentiye uygunluk, kazanılmış
hakların korunması, dinlenilme hakkı, savunma hakkı, bilgi edinme
hakkı, makul sürede karar verme, kararların gerekçeli olması, karara
karşı başvuru yollarının gösterilmesi, kararın geciktirilmeksizin bil-
dirilmesi, kişisel verilerin korunması gibi iyi yönetim ilkeleri gözeti-
lerek yerindelik denetimi de yapılmaktadır. Bu açıdan, şikâyet baş-
vurularının değerlendirilmesinde yargı denetiminden daha kapsamlı
bir incelemenin yapıldığını söylemek olanaklıdır. Öte yandan; idari
yargı tarafından, salt hukukilik denetimi yapıldığından ve idari işlem
ve eylem niteliğinde karar verilemediğinden; bireysel işlemlerin ip-
tali istemiyle açılan davalarda, sorunun hakkaniyete uygun olmayan
bir mevzuat hükmünden kaynaklandığı anlaşılsa dahi, mevzuat deği-
şikliği yönünde bir karar verilememekte, aynı konuda binlerce dava
açılmasına engel olacak bir mekanizma yer almamaktadır. Bununla
birlikte; Ombudsman, bireysel bir işlem nedeniyle baktığı şikâyette,
sorunun hakkaniyete uygun olmayan bir mevzuat hükmünden kay-
naklandığı kanaatine varması halinde, mevzuat değişikliği yönünde
tavsiye kararı verebilmekte, tavsiye kararına uyularak mevzuat de-
ğişikliği yapılması durumunda ise, aynı mevzuat hükmünün uygu- Bölüm 8 Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları
lanması neticesinde tesis edilen binlerce işlemden kaynaklı davala-
rın açılması önlenebilmektedir. Bu sayede, bir dosyadaki şikâyetin
çözümü aynı durumda olan binlerce kişiyi etkileyeceğinden, idari
yargının iş yükünün hafifletilmesi açısından Ombudsman önemli
bir rol üstlenmektedir.

(671) Ombudsman kararlarının bağlayıcılığı bulunmadığı, bu ne-
denle uyulması zorunlu olmadığından çok etkili sonuç doğurmaya-
cağı ileri sürülebilir ise de; tüm dünya uygulamasında ombudsman
tavsiye kararı vermesine karşın, ülkelerin demokrasi ve hukuk kül-
türünün gelişmişliğine bağlı olarak çok etkin rol oynayabilmekte-
dir. Örneğin, Norveç ve İngiltere’de Ombudsman kararlarına uyma

323