Page 360 - yargi-ozel-raporu

faaliyette bulunmadığı, idare edenlerin kimi zaman kişisel arzu ve
menfaatlerini yerine getirme amacı güttüğü ve kamu gücünü bir ta-
hakküm aracı olarak kullandıkları görüldüğünden, idare edilenleri
bu keyfilikten kurtarabilmek için idarenin denetimi zorunluluğu
ortaya çıkmıştır.

(691) İdarenin denetimi için çeşitli yollara başvurulmaktadır. Bun-
lar; yönetsel denetim, siyasal denetim, kamuoyu denetimi ve yargı
denetimidir. Şüphesiz ki bunlar içerisinde en etkin olanı idarenin
381
eylem ve işlemlerinin yargı denetimine tabi tutulmasıdır. İdarenin
yargı denetimine tabi tutulması, hukuk devleti ilkesinin esas unsuru-
nu teşkil etmektedir. İdarenin yargısal yoldan denetimi, hâkimlik
382
teminatına sahip kişiler tarafından yapıldığından, bu durum uyuş-
mazlığın tarafları bakımından bir güvence teşkil etmektedir.

(692) Hukuk devleti ilkesi gelişmeden önce, kişilerin devlet aleyhi-
ne yargı yoluna başvurmaları mümkün değildi. Kişilerin, devletin
işlem ya da eylemleri nedeniyle açtıkları davalar, devlet otoritesine,
idari faaliyetlere yöneltilemez ve ancak memur, ajan gibi devlet gö-
383
revlilerinin şahısları aleyhine açılabilirdi. Davalarda, devlet tüzel
kişiliği ya da bir idare organının taraf olması ve idarenin eylem ya
da işleminin hukuka uygunluğunun denetlenmesi söz konusu de-
ğildi. Kişilerin idareye karşı hak arama yollarından biri de, istitaf ve Bölüm 9 İdari Yargı
şikâyet başvurularıydı. İstitaf başvurusunda, idarenin bir eylem ya
da işlemi nedeni ile menfaat ya da hakları ihlal edilen kişi, bizzat bu
eylemi yapan veya bu işlemi tesis eden idari makama başvurarak, söz
konusu idari işlemin geri alınmasını, ilga edilmesini veya değiştiril-
mesini, söz konusu eyleme son verilmesini, varsa eylemden kaynak-
lanan zararının tazminini isteyebilirdi. Şikâyet başvurusu ise aynı
384
taleplerin üst idari mercilere yöneltilmesinden ibaretti. Bu yöndeki
başvuruların yerine getirilip getirilmemesi ise tamamen idare eden-
lerin mutlak takdirlerine bırakıldığı ve yapılan başvuruların olumsuz

381 GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Yönetsel Yargı, Turhan Kitabevi, 22. Bası, Ankara
2005, sf. 1.
382 ÖZDEŞ, Orhan, İdari Yargı ve Yargılama Usulünün Özellikleri, DD, S. 12-
13, 1974, sf. 10.
383 TUNCAY, age, sf. 9.
384 GÖZLER, Kemal, İdare Hukukuna Giriş, Ekin Basım Yayın Dağıtım, 10.
Bası, Bursa 2009, sf. 439.

333