Page 203 - 2021 Yıllık Rapor

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

sahiplerinin kasıtlı veya kusurlu davranışlarından kaynaklanması ile Kurumun hatalı
işleminden kaynaklanmış olmasının ayrı ayrı düzenlendiği görülmektedir. Hal böyle
iken, fazla veya yersiz ödemenin Kurumun hatalı işleminden kaynaklandığı durumlarda
hak sahiplerinin iade borcunun hesaplanmasının bu durum göz önüne alınarak
yapılması yasal zorunluluktur . Mezkûr düzenlemenin uygulama alanı, başta sahte
64
sigortalılık hizmetleri ile kazanılan sosyal güvenlik ödemelerinin iadesi olmak üzere,
Kurum tarafından yapılan her türlü ödemeleri kapsamaktadır.

Bu aşamada, Kuruma bildirilen sigortalı çalışmaların fiili olup olmadığının denetim
konusu edilmesi üzerinde ayrıca durulması gerekmektedir. Önemle ifade edilmelidir
ki, sigortalılık niteliğinin kazanılmasının şartları ile fiili çalışmanın varlığının Kurumca
denetim konusu edilmesi durumunda, sigortalı çalışma sürelerinin tespitine ilişkin
uyuşmazlıklar kamu düzeni ile ilgili olduğundan bu hususun özel bir duyarlılıkla ve
özenle irdelenmesi gerekmektedir. Zira sigortalılık niteliği, anayasal haklar arasında yer
alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesinde en önemli etkenlerdendir. Bu bağlamda,
hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi,
temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, tarafların
gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip gerek görüldüğünde kendiliğinden araştırma yapılarak
delil toplanmalıdır. Diğer taraftan bu uyuşmazlıklarda, işverenin çalışma olgusunu
kabulünün ya da reddinin tek başına hukuki bir sonuç doğurmayacağı da göz önünde
tutulmalıdır. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 12.11.2019 tarihli ve E: 2015/2868,
K: 2019/1159 sayılı kararından. Kaynak: www.corpus.com.tr)
Nitekim 2013/5 sayılı Sosyal Güvenlik Denetmenleri Denetim Standartları Hakkında
Genelge ile sahte sigortalılık incelemelerinde; inceleme dönemi itibarıyla işyeri
çalışanlarının (bordro tanıklarının) ve sigortalılığından şüphe duyulan kişinin Kuruma
bildiriminin yapıldığı işyerinde yerel denetim yapılarak eylemli çalışanların (görevli,
izinli, istirahatli- raporlu gibi işyerinde bulunmayanlar dâhil) kimler olduğunun tespit
edilmesi, bu kişilere sigortalılığı konusunda şüphe duyulan kimseyi tanıyıp tanımadığı,
bu kişinin ne zamandan beri işyerinde çalıştığı ve yaptığı işin sorulması, böylece bildirimi
konusunda şüpheye düşülen kişi hakkında diğer çalışanların ifadelerine başvurulması ve
bu ifadelerin ayrı olarak ifade tutanaklarına yazılması ve işyeri mahallinde araştırma ve
inceleme yapılması hususlarına dikkat edilmesi gerektiği düzenlenmiştir. İfade etmek
gerekir ki, sigortalılık sürelerinin fiili çalışmaya dayanıp dayanmadığının uyuşmazlık
konusu olduğu durumlarda, Kurumun ilgililerin hak kaybına uğramalarını önleyici
şekilde denetim faaliyetini yürütmesi gerekliliği yanında, gerçeğe aykırı sigortalılık
süresi edinme durumlarının tespitinin de zorluğu ortadadır.
Bu noktada Kurumumuza başvuru konusu edilen somut olayda, başvuranın bir kısım
sigortalılık süreleri sahte olduğu gerekçesiyle iptal edilmiş ve emekli maaşı kesilerek
yersiz ödeme kapsamında borç çıkarılmıştır. Bununla birlikte Kurumumuz söz konusu
işleme esas alınan Araştırma ve İnceleme Raporu’nu incelemiş ve başvuranın başka
bir ildeki işyerindeki çalışmalarının da denetim konusu edildiğini, ayrıca başvuranın

64 2021/13434 numaralı başvuru hakkında verilen 07.12.2021 Tavsiye Kararı

202 2021 YILLIK RAPOR