Page 218 - 2022-Yillik-Rapor-web

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU

7.4.1.5 Sosyal Güvenlik Ödemeleri ve Mülkiyet Hakkı

7.4.1.5.1 Sigorta Primlerinin İadesine İlişkin Uyuşmazlıklar

Anayasa Mahkemesinin birçok kararında; mülkiyet hakkının, bireylere bir tür
sosyal güvenlik ödemesi hakkını içermediği, bununla birlikte yürürlükteki mevzuatta
önceden prim ödeme şartıyla veya şartsız olarak, sosyal yardım alma hakkı şeklinde bir
ödeme yapılmasının öngörüldüğü durumlarda, ilgili mevzuatın aradığı şartları yerine
getiren bireylerin mülkiyet hakkı kapsamına giren bir menfaatlerinin doğduğu kabul
edilmektedir. Yüksek Mahkeme, mülk kavramı içerisinde yer alan ve ilgililerin hak
kazandığı bir sosyal güvenlik ödemesinin, hak kazanılan tarihten ödemenin yapıldığı
tarihe kadar geçen süredeki enflasyon oranları dikkate alınmadan ödenmesi durumunda
mülkiyet hakkının ihlal edildiği görüşündedir. Söz konusu kararlarda, mülkiyet hakkı
kapsamında değerlendirilen alacağın enflasyon oranları dikkate alınmadan ödenmesi
durumunda değer kaybına uğratılarak ödenmiş olacağı, bunun da değer kaybının
miktarı bakımından yapılan müdahaleyle başvurucuya şahsi olarak aşırı ve olağandışı
bir külfet yüklendiği anlamına geleceği değerlendirmelerine yer verilerek, söz konusu
müdahale ile kamunun yararı ve başvurucunun mülkiyet hakkının korunması arasında
kurulması gereken adil dengenin başvurucu aleyhine bozulduğu sonucuna ulaşılmıştır. 72

Sigortalıların sosyal güvenliklerinin sağlanması amacıyla oluşturulan sosyal sigorta
kurumları, nimet-külfet dengesi üzerine kurulmuşlardır. Bu doğrultuda, sigortalının
katlanması gereken külfet çalışıp primlerini ödemektir. Sosyal sigorta kurumları ise bu
prim ödemelerinin karşılığı olarak hak kazanılan sigorta ödemesini gerçekleştirmekle
yükümlüdürler. Bu nedenle, sigortalının ödemiş olduğu primlerinin karşılığını
alamaması sosyal güvenlik sisteminin amacıyla bağdaşmaz. Aksi bir yorum, sisteme
duyulan güveni ortadan kaldıracağı gibi yükümlülüklerini zamanında yerine getirenlerin
cezalandırılması anlamına gelecektir ki, bu sosyal adalet duygusunun zedelenmesine
neden olacaktır. Bu durum ise primlerini ödeyen sigortalının, bu ödemeye uygun
hakkını elde edememesi sonucunu doğurarak nimet-külfet dengesini bozacağından
hukuka aykırı olacaktır. 73

Bu noktada, belli bir miktar paranın iade edilmesinin gerektiği durumlarda paranın
alım gücündeki eksilmenin neden karşılanması gerektiğinin anlaşılması için Anayasa
Mahkemesinin bir kararında geçen şu ifadelere de yer vermek gerekmektedir. Kararın
ilgili bölümünde; “Türk Lirasında meydana gelen ani değer kayıpları nedeniyle alacak
borç ilişkilerinde bir tarafta kalmış olan değerin geri alınması için davalarda denkleştirici
adalet ilkesinin geliştirildiği, bunun için paranın alım gücündeki düşmenin çeşitli

72 Anayasa Mahkemesinin; 2014/7601 numaralı başvuruya ilişkin 25.07.2017 tarihli kararı, 2015/7602
numaralı başvuruya ilişkin 10.05.2018 tarihli kararı, 2015/6908 numaralı başvuruya ilişkin 27.06.2018
tarihli kararı
73 Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun; 05.11.1997 tarihli ve E: 1997/698, K: 1997/895 sayılı kararı,
30.03.2012 tarihli ve E: 2012/211, K: 2012/269 sayılı kararı

2022 YILLIK RAPOR 217