Page 137 - Sporda Hak İhlalleri ve Denetim

SPORDA HAK İHLALLERİ VE DENETİM

3) Yatay Etki Teorisi

TFF’yi ve diğer federasyonların tamamen özel hukuk kişisi olarak mütalaa
edilmesi halinde dahi, yatay etki doktrini sebebiyle Devletin insan hakları so-
rumluluğunda bir değişiklik olmayacaktır. Doktrinde, başka ülkelerin ulusal
veya uluslararası spor federasyonları ile sporu yöneten kuruluşların hukuki
statüleri genellikle dernek gibi özel hukuk tüzel kişiliği olduğundan, o fede-
rasyonun/kuruluşun kurulu olduğu devletin anayasa ya da AİHS bağlamında
sorumluluğunun doğmasının pozitif yükümlülükler doktrini ve yatay etki teorisi
yoluyla sağlanabileceği fikri ileri sürülmektedir. 16

Gerçekten de Anayasa hukuku ile insan hakları hukukunun klasik döneminde,
bir olayın/meselenin teknik hukuki anlamda temel haklar ya da insan hakkı
kapsamına girmesi için, sorunun kaynağının kamusal yetkileri kullanan ka-
musal makamlar/ajanlar olması gerekmekteydi. Kamusal alan ve bunu be-
lirlemek üzere kamusal yetki ile kamusal makam/kişi unsuru insan hakları
hukukunda klasikleşmişti. Ancak bu ikilik, insan hakları sorunlarının gerçek
etkisi ve yayılımı karşısında yetersiz kalmıştır ve bunu aşmak üzere insan hak-
ları sözleşmelerinin yatay uygulanması tekniği geliştirilmiştir. Özellikle iş iliş-
kilerinin dolaylı iktidar ilişkisi niteliğinde olduğu ve gerçekten eşitler arasında
akdedilmeyip kuvvetli tarafın dayatması niteliğinde olan sözleşme özgürlüğü
zayıf tarafın baskı altında tutulmasında bir araç olarak kullanıldığı için mo-
dern insan hakları doktrin ve uygulaması insan haklarının özel hukuk kişileri
arasındaki eşitsiz ilişkilere uygulanması kabul etmektedir. Bununla kastedi-
17
len ilgili anayasa veya insan hakları belgesi hükümlerinin özel hukuk kişileri
arasındaki ilişkilere de uygulanmasıdır. İnsan hakları sorumluluğunun doğ-
ması için kamusal makam ve kamusal yetki zorunluluğun aşılması, bireylerin
toplumdaki eşitsizlikçi ilişkilere karşı bir ölçüde de olsa insan hakları kavramı
ve giderek hukuku altında korunmasını sağlamaktadır. Buna anayasal temel
hakların veya insan haklarının (ilgili insan hakları sözleşmesinin) yatay etkisi
veya yatay uygulaması denilmektedir. 18
16 Örneğin bkz. Ulrich Haas, “Role and Application of Article 6 of the European Convention on
Human Rights in CAS Procedures”, International Sports Law Review, 2012, 3, sf:43-60, 45-47;
Frederique Faut, “The Prohibition of Political Statements by Athletes and Its Consistency With
Article 10 of the European Convention on Huıman Rights: Speech Is Silver, Silence is Gold?”, Inter-
national Sports Law Journal, Vol. 14, 2014, sf:253-263, özellikle 257-262.
Kısmen farklı görüş için bkz. Lars, Schönwald, “‘For the Game, For the World’—And also for Hu-
man Rights? Analysing Human Rights Obligations of International Sports Associations”, Interna-
tional Law and …: Select Proceedings of the European Society of International Law. Ed. August
Reinisch, Mary E Footer and Christina Binder, Oxford: Hart Publishing, 2016, sf:323–352, 346-347.
17 Spor hukuku bağlamında Türkiye dışındaki federasyonların, kimin lisans alıp müsabakalara ka-
tılacağından disiplin rejimine, uyuşmazlıkların nasıl ve hangi makam önünde hangi kurallarla çö-
züleceğinden taraflar arasında akdedilen sözleşmelerin tipine kadar alanlarındaki alanındaki her
konuyu tek taraflı kurallarla düzenledikleri dikkate alındığında, modern insan hakları hukukundaki
yatay etki yaklaşımının tam da spor federasyonlarının insan hakları sorumluluğunun teşkil edil-
mesi için geliştirildiği düşünülebilir.
18 Ayrıntılı bilgi için bkz. H. Burak Gemalmaz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde ve Türk Huku-
kunda Çocuğun Bedensel Cezaya Karşı Korunması, Legal Yay., İstanbul, 2005, sf:94-102.
2 MART 2018, ANKARA 137