Page 138 - Sporda Hak İhlalleri ve Denetim

SPORDA HAK İHLALLERİ VE DENETİM

AİHS’nin yatay uygulanmasının dayanağı, Sözleşmenin taraf devletlere genel
ve objektif sorumluluk yükleyen 1. maddesi ile etkililik ilkesidir. 1982 Anaya-
sası bakımından ise, Anayasanın en üstün norm olduğunu, özel hukuk kişileri
dâhil herkesi bağladığını emreden 11. Maddesi gündeme gelmektedir. Buna
göre, Anayasa kuralları, özel hukuk kişileri arasındaki ilişkiler dâhil herkese
uygulanmak durumundadır. Yine Anayasanın hâkimlerin görevine ilişkin 138.
maddesinde hâkimlerin karar verirken Anayasaya uyma ve Anayasayı dikkate
alma zorunluluğu, yatay etkinin bir başka normatif dayanağıdır. Yine 1982 Ana-
yasası’nın temel hak ve hürriyetlerin kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere
karşı ödev ve sorumluluklarını içerdiğini kabul eden 12/II. maddesi burada zik-
redilebilir. 19

İnsan haklarının yatay etkisinin iki türü olduğu genellikle kabul edilmektedir:
Anayasa doktrinindeki anlamıyla “drittwirkung” bireyin diğer bireylere karşı iç
hukuk makamları önünde anayasal veya Sözleşmesel haklarını ileri sürebil-
mesi anlamına gelmekte olup doğrudan yatay etki olarak adlandırılmaktadır.
Dolaylı yatay etki ise, anayasal veya sözleşmesel hakların genel hukuk klozları
yoluyla uyuşmazlığın esasına uygulanacak hukuk üzerinden iç hukuk makam-
ları önündeki yargısal sürece sızması olarak betimlenebilir.
20
Dolayısıyla özel hukuk ilişkileri içinde uygulanabilir nitelikteyse, ilgili federas-
yon ister kamu gücü kullansın ister tamamen özel hukuk içerisinde kalsın,
hiçbir şekilde insan hakları sorumluluğundan kaçış yoktur.

4) Spor Tahkim Mahkemesi (CAS), İsviçre ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
Bilindiği üzere, spordan kaynaklanan meselelerin en önemli çözüm mercii
İsviçre’de kurulu olan Spor Tahkim Mahkemesidir. Yukarıdaki mülahazaları
desteklemesi bakımından, Spor Tahkim Mahkemesinin (CAS) yargılama
faaliyetinden ötürü İsviçre’nin AİHS sorumluluğunun doğup doğmayacağına
ilişkin AİHM önünde derdest Mutu davası zikredilebilir. Adrian Mutu’nun
Chelsea ile olan sözleşmesinin feshetmesinin sporun kendine özgü uyuşmazlık
çözüm süreci içinde haksız bulunması ve farklı boyutlarıyla üç kez CAS’a gidip
Mutu’nun 17 milyon Euro ödemesiyle sonuçlanan uyuşmazlık, İsviçre Federal
Mahkemesi’nin son CAS kararının iptaline yönelik talebi reddetmesinin
ardından AİHM’e taşınmıştır.

Bu uyuşmazlığa ilişkin son CAS yargılamasında Mutu, özellikle Dirk Rainer
Martens’in Chelsea tarafından hakem olarak atanmasına karşı çıkmıştır.
Mutu’ya göre Martens, Mutu v. Chelsea uyuşmazlığının önceki safhalarında

19 H. Burak Gemalmaz, Bedensel Ceza, sf:101, 230.
20 Ayrıntılı bilgi ve tartışmalar için bkz. Ozan Ergül, “Temel Hak ve Özgürlüklerin Yatay Etkisi Kar-
şısında Çalışanı Ücreti Gizli Tutmakla Yükümlü Kılmanın Hukuksal Temelsizliği Üzerine”, Erdal
Onar’a Armağan, Cilt-1, Ankara, 2013, sf:433-487, özellikle 440-468.

138 2 MART 2018, ANKARA